เมื่อวันที่ 5 เมษายน 2557 ที่วัดสุนทรธรรมทาน (วัดแคนางเลิ้ง) เขตป้อมปราบศัตรูพ่าย กรุงเทพฯ มีการจัดแสดงกิจกรรมฟื้นฟู “ละครชาตรี ณ นางเลิ้ง” ซึ่งมีกำหนดจัดงานในวันที่ 5 -10 เมษายน เพื่อเร่งประชาสัมพันธ์วัฒนธรรมอันงดงามของชุมชนเก่าแก่ในเขตเมือง โดยบรรยากาศภายในงานวันแรกประกอบด้วยการแสดงละครชาตรีแก้บน หลังจากนายชาญ สุจินดา หรือลุงตู่ อาสาสมัครไร้บ้านและสมาชิกในชุมชนได้รับสัญชาติไทยและบัตรปราชนอย่างสมบูรณ์เมื่อปีที่ผ่านมา หลังจากที่อาศัยวัดแคนางเลิ้งมานานกว่า 20 ปี ซึ่งทางชุมชนได้เชิญบุคคลที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการพิสูจน์หลักฐานเข้าร่วมงานในครั้งนี้ด้วย
ทั้งนี้ในช่วงเช้านางสุวัน แววพลอยงาม อดีตประธานชุมชนฯ ได้กล่าวเปิดงานว่า เนื่องจากสังคมไทยปัจจุบันมีความเจริญเกิดขึ้นมากมายและชุมชนเก่าแก่หลายแห่งที่มีมรดกทางวัฒนธรรมมักถูกความเจริญคุกคามแทบไม่เหลือรากเหง้า ซึ่งนางเลิ้งเป็นอีกชุมชนหนึ่งที่เจอปัญหาเช่นกันทั้งเรื่องรถไฟฟ้าใต้ดิน ที่กำลังจะเข้ามาสร้าง ทับชุมชนอันมีละครชาตรีโบราณคณะ “ลูกหลานพูน เรืองนนท์” ซึ่งมีชื่อเสียงในฐานะทายาทกษัตริย์กัมพูชา โรงหนังร้างที่ไม่มีการใช้ประโยชน์ อาหารโบราณอีกหลายอย่างที่กำลังสร้างชื่อเสียงให้ชุมชน นอกจากนี้สภาพปัญหาอื่น อาทิ บุคคลที่ถูกลืมและคนเร่ร้อนไร้บัตรก็ยังเป็นปัญหาที่ชุมชนนางเลิ้งไม่ได้รับการแก้ไขอย่างเป็นรูปธรรม และเนื่องจากกรณีนายชาญ เป็นตัวอย่างที่มีการต่อสู้มานาน ซึ่งทางสมาชิกชุมชนได้บนเอาไว้ว่า จะจัดแสดงละครชาตรีหากนายชาญได้รับบัตรประชาชน วันนี้จึงต้องจัดงานตาม ประเพณีความเชื่อเพื่อคงไว้ซึ่งวัฒนธรรมเดิมและประชาสัมพันธ์การท่องเที่ยวแก่ชุมชน
ด้านนางกัญญา ทิพโยสถ ผู้สอนละครชาตรีในคณะ“ลูกหลานพูน เรืองนนท์”ซึ่งเป็นครูฝึกสอนคนรุ่นสุดท้าย กล่าวว่า ในการแสดงวันนี้ มีการเอาฤกษ์เอาชัยตามประเพณีเดิมด้วยเรื่องสังข์ทอง แล้วตามด้วยเรื่อง ” ขันทอง ตอน ” กำเนินเนตรอัคคีหรือกำเนิด 3 ตา ” ซึ่งมีการเปิดงานในรูปแบบรำเบิกโรงด้วยศิษย์ที่เรียนละครชาตรี เป็นเยาวชนไทย 1 คนที่นางรำชาวญี่ปุ่น 1 คน หลังจากนั้นจึงเปิดการแสดงอย่างเป็นทางการเข้าเรื่องของละครมีมุกตลกและเรื่องราวต่างๆตามบทที่กำหนดไว้ โดยเลียนแบบรุ่นคุณตาคือนายพูน ซึ่งตามความเชื่อของละครชาตรีในประเทศไทย การจะรำนั้นต้องรำเพื่อแก้บนเท่านั้น ไม่สามารถแสดงโชว์เพื่อให้คนดูจนจบแล้วปรบมือเหมือนการแสดงทั่วไปได้ ถือเป็นเสน่ห์และเจตนารมณ์ของคนทั้งคณะที่ปฏิบัติสืบทอดมา โดยนักแสดงหลักมีทั้งหมด 8 คนตัวตลกที่เป็นเสนาอำมาตย์ จะทำหน้าที่แสดงเป็นตัวประกอบยามจำเป็นเสมอ ซึ่งคนไทยมักจะลืมความสำคัญ
“เราจะแสดงละครให้ใครดู เราต้องมองก่อนว่าเขายอมรับในเราไหม ยอมรับแบบเดิมไหม ทุกวันนี้ป้าสอนรำ สอนเล่น ตามมหาวิทยาลัยและชุมชนได้เงินบ้าง ไม่ได้บ้างก็ยังทำเพราะละครชาตรีมันไม่เหมือนอย่างอื่น หากเขาจ้างแก้บนเราก็ต้องรำแก้บนจริงๆ ตามแบบประเพณี จ้างแสดงขึ้นบ้านใหม่ ถือเป็นเรื่องมงคลที่เกิดขึ้นเราจะแปลงบทตามนั้น จะโชว์โดยไม่มีจุดประสงค์ เอาบันเทิงอย่างเดียวไม่ได้” นางกัญญา กล่าว
สำหรับบรรยากาศหลังการแสดงละครช่วงเช้าจบลงก่อนที่จะมีการแสดงในช่วงบ่าย บริเวณลานกิจกรรมมีการแจกน้ำดื่มและอาหารตามปกติ พร้อมทั้งมีลานถ่ายรูปบัตรประชาชนชาติหน้าที่อาสาสมัครในชุมชนออกแบบเพื่อ ล้อเลียนกระบวนการของรัฐที่มักทิ้งให้คนไร้บัตร ไร้สัญชาติต้องถูกสังคมลืม และไม่มีหลักฐานในการใช้สิทธิ์คนไทย ซึ่งปัจจุบันชุมชนนางเลิ้งยังคงมีบุคคลดังกล่าวอาศัยอยู่จำนวนหนึ่ง
*หมายเหตุ : สำหรับผู้ที่สนใจสมทบทุนร่วมสนับสนุนละครชาตรี ติดต่อได้ที่ เฟสบุ๊ค บ้านนางเลิ้ง https://www.facebook.com/BaanNanglerng
