หลายฝ่ายร่วมหาทางออกเด็กไร้สัญชาติ “ครูแดง” ชี้เหตุเชื่องช้า กิจกรรมวันเด็กใกล้ฟ้าคึกคัก

เมื่อวันที่ 14 มกราคม 2560 ที่ศูนย์ฝึกอบรมเด็กและสตรี มูลนิธิพัฒนาชุมชนและเขตภูเขา (พชภ.) ตำบลแม่สลองนอก อำเภอแม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงราย มูลนิธิพชภ.ร่วมกับภาคีเครือข่ายจัดกิจกรรมวันเด็ก “เด็กใกล้ฟ้า” โดยมีเด็กชาติพันธุ์ต่าง ๆ พร้อมด้วยผู้ปกครอง อาทิ ม้ง อาข่า ลีซอ เมี่ยน ลาหู่ ฯลฯ เข้าร่วมกว่า 200 คน สำหรับกิจกรรมทั่วไปมีลานกิจกรรมที่สร้างความบันเทิงและส่งเสริมกิจกรมเรียนรู้ที่หลากหลาย อาทิ กิจกรรมงานศิลปะโดยศิลปินในโครงการศิลปะชุมชน กิจกรรมที่ปรึกษาด้านกฎหมายสำหรับผู้ที่มีปัญหาสถานะบุคคลฝ่ายกฎหมายของพชภ.และภาคี ลานตรวจสุขภาพฟันโดยโรงพยาบาลแม่จัน ลานส่งเสริมอาหารห้องถิ่น ลานส่งเสริมการบริโภคอาหารเพื่อสุขภาพ ลดโรค ฯลฯ ลานดนตรีโดยกลุ่มหลืบผา พร้อมทั้งมีซุ้มแจกของเล่นและอาหารอีกมากมาย

นอกจากกิจกรรมข้างต้นแล้วยังมีเวทีเสวนาสถานการณ์ปัญหาสถานะบุคคล โดยมีนางเตือนใจ ดีเทศน์ กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (กสม.) และรองศาสตราจารย์ ดร.พันธุ์ทิพย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร อาจารย์คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์และตัวแทนเยาวชนผู้มีปัญหาสถานะบุคคลเข้าร่วมสะท้อนปัญหาและเสนอแนะการหาทางออกต่อเรื่องดังกล่าวด้วย

นางเตือนใจดี ดีเทศน์ กสม. กล่าวว่า ปัญหาสถานะบุคคลบนดอยแม่สลองนั้นมีปัญหาตั้งแต่เด็กแรกเกิดกระทั่งผู้สูงอายุ ที่พชภ.เรียกว่าผู้เฒ่าไร้สัญชาติ โดยในส่วนมากการแก้ปัญหาสถานะบุคคลมักติดขัดที่กระบวนการสำรวจและการดำเนินการของเจ้าหน้าที่รัฐ ที่บางครั้งเงื่อนไขก็มีความซับซ้อนเกินไป อย่างกรณีผู้เฒ่านั้น บางรายอายุมากกว่า 90 ปีก็ยังไม่ได้รับสัญชาติไทยเพียงเพราะเงื่อนไขการขอสัญชาติไทยนั้นต้องมีการตอบคำถามหลายข้อ ซึ่งบางครั้งผู้เฒ่าตอบคำถามได้ไม่ดี และใช้ภาษาไทยไม่คล่อง ทำให้ไม่ได้รับสัญชาติไทยตามกฎหมาย

นางเตือนใจกล่าวว่า หากมีการอนุโลมจะสามารถช่วยได้ แต่ในกรณีเยาวชนและเด็กนั้น เมื่อปี 2558 พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรีได้ประชุมร่วมกับข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติ (UNHCR) อีกทั้งให้คำมั่นแล้วว่าจะร่วมกันแก้ปัญหาโดยวางเป้าหมายว่าในอนาคตประเทศไทยก็จะไม่มีคนไร้รัฐ ไร้สัญชาติ และทาง UNHCR เองก็เคยได้ทำกิจกรรมรณรงค์ที่กรุงจากาตาร์ ประเทศอินโดนีเซียมาแล้ว ซึ่งประเทศไทยเองก็มีมติคณะรัฐมนตรี (ครม.) ในเดือนธันวาคม 2559 ออกมาอีกครั้ง ดังนั้นในอนาคตก็คือประเทศไทยจะต้องเร่งสำรวจตัวบุคคลที่ไม่มีสถานะบุคคล ไม่มีสถานะทางทะเบียนให้หมด จากนั้นก็มาดำเนินเรื่องเพื่อขอสัญชาติต่อไป อย่างไรก็ตามขอให้ทุกคนทราบว่า กรณีปัญหาสถานะบุคคลเป็นปัญหาสากลที่ทั่วโลกต้องร่วมกันแก้ ซึ่ง UNHCR ก็ได้ขับเคลื่อนอย่างต่อเนื่อง

“เมื่อมีมติครม.ออกมาแล้ว กสม.เราก็จะทำตามหน้าที่ต่อไป คือ ไปดูว่ามีหน่วยงานใดไม่ปฏิบัติตามกฎหมายบ้าง จะทำหน้าที่เร่งรัดหน่วยงานนั้นให้ปฏิบัติตามมติครม. เพราะว่าเยาวชนและเด็กเป็นกำลังสำคัญของชาติและวันนี้วันเด็กเราเองอยากให้เด็ก ๆ ได้รู้สิทธิหน้าที่ของพวกเขา ที่จะได้รับก่อนโตไปเป็นผู้ใหญ่ในอนาคต จึงอยากให้กำลังใจลูกหลานพร้อมผู้ปกครองให้เข้าใจสิทธิของตนเองแล้วไปยื่นเรื่องกับอำเภอเพื่อขอขึ้นทะเบียนให้แล้วเสร็จ เพื่ออย่างน้อยจะได้มีตัวตนและมีเอกสารประจำตัวเพื่อยื่นขอสัญชาติไทยต่อไปตามกฎหมาย” นางเตือนใจกล่าว

นายอริยะ เพ็ชรสาคร นักกฎหมายจากพชภ. กล่าวว่า จากการสำรวจสถานะบุคคลของเด็กแรกเกิด-20 ปี ครั้งล่าสุดของตำบลแม่สลองนอก พบผู้มีปัญหาสถานะบุคคลแบ่งเป็น 4 กลุ่ม คือ ไม่มีเอกสารเกิดในประเทศไทยจำนวน 5 ราย ไม่มีเอกสารเกิดนอกประเทศไทย จำนวน 17 ราย มีเอกสารทะเบียนสำหรับบุคคลที่ไม่มีสถานะทางทะเบียน (แบบ 89/1) จำนวน 5 ราย เด็กเกิดใหม่มีบัตรบุคคลไม่มีสัญชาติไทย (บัตรหัว0) จำนวน 9 ราย ซึ่งวันนี้ก็มีผู้เข้ามาปรึกษาเรื่องสถานะบุคคลเพิ่มเติม โดยทางพชภ.จะร่วมมือกับส่วนท้องถิ่นแล้วเร่งรัดสำรวจต่อไป แต่กรณีผู้มีเอกสารครบทาง พชภ.จะพาไปดำเนินการขอสัญชาติไทย เพราะส่วนมากคือมีเอกสารแจ้งเกิดในไทยแล้ว แม้พ่อแม่จะเป็นบุคคลไร้สัญชาติเด็กและเยาวชนก็จะได้สัญชาติไทยโดยหลักดินแดน (เพราะเกิดในประเทศไทย) ตามมาตรา 7 ทวิ วรรค 1 พระราชบัญญัติสัญชาติ

ด้านเด็กหญิงนราธร หวุ่ยยือ ชาติพันธุ์อาข่า อายุ 12 ปี กล่าวว่า ตนเกิดในโรงพยาบาลแม่จัน จังหวัดเชียงรายแต่ยังไม่ได้บัตรประชาชนไทย ยังไม่ได้สัญชาติไทย จึงอยากขอร้องให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้ช่วยเหลือเพราะอยากจะเติบโตไปมีอาชีพที่ดีในอนาคต