สำนักข่าวชายขอบ

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. พลวัฒ ประพัฒน์ทอง

ศูนย์ประสานงานให้ความช่วยเหลือแรงงานข้ามชาติในจังหวัดเชียงรายในสถานการณ์โควิด 19

วิกฤตเพิ่งเริ่มต้นเท่านั้น แต่ความคิดสร้างสรรค์ก็เริ่มก่อตัวจากประสบการณ์สังคม การให้ความช่วยเหลือปัจจัย 4 ในอดีตคือซุ้มน้ำหม้อที่อยู่หน้าบ้านของคนทางเหนือ กลายเป็นตู้ปันสุขที่กำลังแพร่หลายในขณะนี้ รวมถึงการสร้างกระบวนการช่วยเหลือในกลุ่มเล็กๆ แบบการทำงานของศูนย์ประสานงานให้ความช่วยเหลือแรงงานข้ามชาติในจังหวัดเชียงรายในสถานการณ์โควิด 19 การทำงานเช่นนี้ได้กระจายตัวออกไปหลายพื้นที่ เป็นการทำงานโดยประชาชนเพื่อประชาชน

อาหาร (รวมถึงน้ำดื่ม) มีความสำคัญลำดับแรกที่ต้องช่วยเหลือ น้ำดื่มสะอาดเป็นสิ่งที่หายากมาก การดื่มน้ำจึงผ่านการต้ม รวมถึงการดื่มน้ำชา การปลูกพืชสวนครัวและผักต่างๆ นั้นพบเห็นได้ตามที่พักของแรงงานข้ามชาติ กระถางและพื้นที่ถูกใช้อย่างคุ้มค่า แม้กระทั่งการปลูกต้นกระเจี๊ยบในดินลูกรังที่แทบไม่น่าเชื่อว่าจะทำได้ ก็กลับกลายเป็นพื้นที่ปลูกพืชสวนครัวสำหรับทำอาหาร

พืชสวนครัวที่ปลูกนั้นมิเพียงแต่เป็นอาหารเท่านั้น ใบไม้บางชนิดถูกนำมาใช้เป็นเครื่องรางป้องกันภยันตรายตามความเชื่อดั้งเดิมอีกด้วย ดังเช่นการนำใบไม้มาติดที่หน้าห้องที่มีเด็กแรกเกิดเพื่อป้องกันสิ่งชั่วร้าย และอาจหมายถึงห้องนี้มีเด็กอ่อนเพิ่งเกิดต้องระมัดระวังอันตราย (ความเชื่อแบบนี้พบได้ในกลุ่มคนบนพื้นที่สูงทั่วไป) บางแห่งมีการปลูกไม้ดอกไว้ด้วย เช่นมะลิ เพื่อใช้บูชาพระที่ทุกบ้านจะมีหิ้งพระเสมอ

ห้องหับของคนงานในหอพักส่วนใหญ่จะมีห้องโถงและห้องนอน ส่วนแค้มป์คนงานก่อสร้างนั้นจะเป็นห้องโล่งมีพื้นที่ด้านหลังไว้ทำอาหาร แต่ก็มีบางแห่ง ที่มีการซอยห้องออกเป็นสองห้องทำให้พื้นที่ทำอาหารและซักล้างอยู่หน้าบ้าน โดยแค้มป์คนงานจะมีห้องน้ำรวมอยู่ภายนอกเสมอ

ที่พักแบบแค้มป์คนงานบางแห่งตั้งอยู่ติดลำน้ำเล็กๆ (ลำเหมือง)ทำให้สามารถหาปลาเล็กปลาน้อย สำหรับทำอาหารได้ รวมถึงการปลูกพืชสวนครัวริมตลิ่ง แต่สำหรับหอพักในเมืองนั้นแทบจะหาพื้นที่สาธารณะที่เป็นหนองน้ำหรือที่ดินที่จะเพาะปลูกทำให้ต้องคิดการจัดการพื้นที่จำกัดให้เกิดประโยชน์สูงสุดในส่วนน้ำที่นำมาใช้นั้นพบว่าในแค้มป์ที่พักจะมีระบบการกรองน้ำเพื่อใช้งานจากน้ำใต้ดิน

ความยุติธรรมจากการจ้างงานและการมีหลักประกันในการทำงานอย่างมั่นคงเป็นอาหารสำหรับบำรุงเลี้ยงสังคมให้มีความเจริญเติบโต ในภาวะปกติคนงานมักต้องเผชิญหน้ากับปัญหาในที่ทำงาน ค่าจ้าง และสภาพการทำงานอยู่บ่อยครั้ง ยิ่งในภาวะโควิดพวกเขาต้องแบกรับความเสี่ยงต่างๆ อย่างหนัก (นายจ้างก่นกัน) ความยุติธรรมจึงเป็นสิ่งเดียวที่ทำให้ทุกฝ่ายอยู่ร่วมกันอย่างสันติ

มนุษย์ไม่สามารถอยู่ได้เพียงแค่อิ่มท้องเท่านั้นการอิ่มทางจิตวิญญาณ ก็มีความจำเป็น ด้วยศาสนา ความมีชีวิตชีวาความรื่นรมย์ และการลิ้มรสความยุติธรรม เป็นความจำเป็นอย่างยิ่งที่มนุษย์มอบให้มนุษย์ด้วยกัน

เลอะเพ็ตโตะ (Laphet Thote) ยำใบชาเป็นอาหารว่างในการต้อนรับแขกผู้มาเยือนพร้อมน้ำชา เราได้รับเชิญเข้าไปเยี่ยมบ้านของแรงงานข้ามชาติชาวเมียนมา ที่ต้องการขอบคุณทีมงาน ครอบครัวนี้ต้อนรับด้วยน้ำชาและยำใบชา ที่เรียกในภาษาเมียนมาว่า เลอะเพ็ตโตะ ส่วนผสมมีถั่ว ใบชาและน้ำมันเท่านั้น ซึ่งแตกต่างจาก เลอะเพ็ตโตะที่เคยกิน ทำให้เราเข้าใจถึงความยากลำบากในภาวะเช่นนี้ และซาบซึ้งในน้ำใจที่มีต่อเราทำให้น้ำชาในถ้วยหลากสีทำให้ชามีรสหอมและหวานด้วยน้ำใจ

เปลือกมะม่วงติดเนื้อตากแห้ง บนตระแกรงที่ทำจากซี่พัดลมที่ชำรุด มะม่วงที่เปรียวมากมีราคาถูกหรือหาเก็บได้จากต้นมะม่วงป่า นำมาตากแห้งเพื่อนไปผสมกับน้ำพริกเผาใช้กินกับข้าว เป็นอาหารประจำถิ่นในพม่าทั่วไป แต่เมื่อเกิดวิกฤตนั้นการถนอมอาหารก็เข้มข้นขึ้นอย่างมาก รวมผักที่ถูกทิ้งหลังการถูกตัดแต่งเพื่อขายในตลาดก็พบว่ามีการนำมาตากแห้งเพื่อทำผักดองไว้อยู่ตามที่พักในเมืองซึ่งไม่มีที่ดินในการปลูกผักเหมือนกับแค้มป์คนงานก่อสร้าง

ใบไม้บางอย่างมีความจำเป็นแม้จะใช้ประกอบอาหารไม่ได้แต่ต้องมี ใบไม้ถูกนำมาใช้ในการปกป้องและบูชาพระ เมื่อมีเด็กเกิดขึ้นในห้องพักใดก็จะพบว่ามีมีใบไม้ติดอยู่ที่ประตูหรือตามกรอบประตูเพื่อเป็นสัญลักษณ์ของการห้ามเข้าหรือเป็นพื้นที่ละเอียดอ่อนที่ต้องระมัดระวัง ใบไม่ยังจำเป็นสำหรับการบูชาทางศาสนาแม้ว่าจะไม่มีพระพุทธรูปที่เป็นองค์จริงแต่มีแค่หิ้งพระกับแจกันใส่ใบไม้ก็เพียงพอ ที่พักชั่วคราวหลายแห่งไม่มีพระพุทธรูปมีเพียงรูปภาพพระพุทธเจ้าแบบพม่าเท่านั้น ที่พักเกือบทุกที่ที่เข้าไปทำงานจะพบว่ามีการปลูกดอกมะลิไว้เสมอ พืชและไม้ดอกแม้กินไม่ได้แต่ก็เป็นอาหารทางจิตวิญญาณที่ทำให้ยังคงมีชีวิตชีวาอยู่

การทำงานของศูนย์ประสานงานให้ความช่วยเหลือแรงงานข้ามชาติในจังหวัดเชียงรายในสถานการณ์โควิด_19 เข้าพื้นที่ทำงานจะเป็นเวลาช่วงเย็นและเป็นเวลาที่กลุ่มแรงงานต้องเตรียมอาหารเย็นกันและรู้สึกว่าเป็นเวลาที่มีชีวิตชีวาที่สุดของแต่ละวัน พักผ่อนเล่นกีฬาสานสัมพันธ์ เก็บหาอาหารจากแปลงเพาะปลูกของตนเอง

ความยุติธรรมเป็นอาหารชั้นยอดที่แรงงานข้ามชาติต้องการเมื่อเกิดวิกฤตครั้งนี้ ทีมงานของศูนย์ประสานงานให้ความช่วยเหลือแรงงานข้ามชาติในจังหวัดเชียงรายในสถานการณ์โควิด_19 มีนักกฎหมายร่วมทำงานด้วยเพื่อให้คำปรึกษาแก่แรงงานที่มีปัญหาที่เกิดจากการจ้างงานนับเป็นการเสียสละเพื่อให้แรงงานข้ามชาติรับรสชาติความยุติธรรมได้