เมื่อวันที่ 14 มีนาคม ที่บริเวณริมแมน้ำสาละวิน บ้านสบเมย จ.แม่ฮ่องสอน เด็กและเยาชนลุ่มน้ำสาละวินราว 100 คนจาก 3 โรงเรียนร่วมกันจัดงานสืบชะตาแม่น้ำสาละวินเนื่องในวันหยุดเขื่อนโลก
นายสุวัต ชมาจิตโอบอ้อม เยาวชนอำเภอสบเมย กล่าวว่า การมารวมตัวกันเพื่อทำพิธีสืบชะตาแม่น้ำในแต่ละปีจะมีเยาวชนเข้าร่วม โดยส่วนมากเป็นเด็กนักเรียนโรงเรียนบ้านสบเมย และโรงเรียนบ้านท่าตาฝั่งเข้าร่วม ซึ่งนักเรียนทุกคนที่เข้ามาร่วมในครั้งนี้ล้วนผ่านหลักสูตรการเรียนนอกเวลาเกี่ยวกับสาละวิน-สบเมบศึกษา และวิถีชีวิตของปกาเกอะญอทั้งสิ้น หลักสูตรดังกล่าวสอนความรู้ทั่วไปของแม่น้ำสายสำคัญในชุมชน ระบบนิเวศทั้งบนบก ในน้ำ ใต้น้ำของแม่น้ำทั้งสองอันเป็นที่พึ่งของชุมชน การศึกษาของเยาวชนที่นี่จึงไม่ใช่แค่การศึกษาวิชาทั่วไป แต่เน้นการศึกษาธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในชุมชนพร้อมกัน โดยขณะนี้เยาวชนหลายหย่อมบ้านอำเภอสบเมย ร่วมกับเยาวชนอำเภอแม่สะเรียงเข้าร่วมโครงการอนุรักษ์ทรัพยากรสาละวินหลายส่วน ซึ่งตนเชื่อว่าเป็นส่วนสำคัญผลักดันให้เกิดจิตสำนึกการอนุรักษ์แม่น้ำ ป่าไม้แบบยั่งยืน
“ผมเป็นคนหนึ่งที่เคยใช้ชีวิตทั้งในเมือง นอกเมือง และชนบท ผมยืนยันว่า ปกาเกอะญออย่างเราอยู่เมืองยาก และอึดอัด ผมรู้สึกแบบนั้นนะ ผมจึงกลับบ้านหลังเรียนจบ และผมเชื่อว่าเยาวชนส่วนมากคิดแบบนั้น ผมเห็นหลายคนเข้ากรุงเทพไปทำงาน อย่างนานก็3ปี กลับมาบ้านมาปลูกยาสูบ ปลูกถั่ว ปลูกไม้ยืนต้นอื่นๆต่อไป หาปลาเช่นเดิม ผมคิดว่ายังไงเราก็หนีชีวิตเกษตรไม่พ้น เพราะเราเกิดมากับสังคมที่เป็นเกษตรตั้งแต่ต้น มันสะดวกสบายตรงที่ว่า เรากินผักสด ปลาสดๆไม่ใช่ปลาเลี้ยงยังไงก็อร่อยกว่า ผมมั่นใจว่าแบบนี้สบายกว่าเมือง”
นายสุวัต กล่าวต่อว่า ปีนี้เป็นอีกปีที่เยาวชนร่วมกับชาวบ้านรุ่นพ่อแม่ทำพิธีสืบชะตาแม่น้ำตรงกับวันหยุดเขื่อนโลก ซึ่งทุกคนรู้ดีว่า เขื่อนในลุ่มน้ำสาละวินจะสร้างผลกระทบต่อชุมชนเพียงใด หลายครั้งที่ตนและเยาวชนอำเภอสบเมยเดินทางไปพบปะกับชาวบ้านที่อื่น เช่น ดอยเต่า จังหวัดเชียงใหม่ ได้มีโอกาสคุยกับใครๆ ที่โดนย้ายเขาก็บอกว่าชีวิตแย่ อยากกลับไปอยู่ที่เดิม ซึ่งคนสาละวินคงไม่รอให้ถึงวันนั้น และไม่ว่าจะมีการพัฒนาแบบใดในพื้นที่ก็ตามส่วนตัวเองนะนั้นยอมรับว่า เกิดมาเห็นแม่น้ำอยู่กับชุมชนตลอด นึกไม่ออกจะใช้ชีวิตยังไง
ด้านนายบุญธรรม วนาลัยวิมานผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้านสบเมยกล่าวว่าแม่พิธีสืบชะตาแม่น้ำเป็นพิธีศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวบ้านซึ่งอาศัยอยู่ริมน้ำปฏิบัติ แต่ละปีจะขอพรพระแม่คงคาให้บันดาลพรให้มีทรัพยากรที่สมบูรณ์และปกป้องชาวบ้าน จากภัยธรรมชาติรวมทั้งปกป้องแม่น้ำจากโครงการพัฒนาขนาดใหญ่เช่นเขื่อนและโครงการผันน้ำสาละวิน