เมื่อวันที่ 27 มิถุนายน 2559 ที่โรงแรมริมกก รีสอร์ท จังหวัดเชียงราย คณะอนุกรรมการด้านสิทธิชุมชนและฐานทรัพยากร ในคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (กสม.) ซึ่งมีนางเตือนใจ ดีเทศน์ กรรมการกสม.เป็นประธาน ได้จัดประชุมข้อร้องเรียนของชาวบ้านต้า อ.ขุนตาล จังหวัดเชียงราย กรณีได้รับผลกระทบจากการทำสวนกล้วยหอมของบริษัทหงต๋า อินเตอร์เนชั่นแนล (ประเทศไทย) จำนวน 2,700 ไร่ บริเวณริมแม่น้ำกก อ.พญาเม็งราย โดยเชิญหน่วยงานที่เกี่ยวข้องและชาวบ้านที่ได้รับผลกระทบร่วมชี้แจงข้อมูล
ทั้งนี้ผู้ใหญ่บ้านหลายหมู่บ้านของตำบลบ้านต้าได้ร่วมกันชิ้แจงข้อร้องเรียนว่า ชาวบ้านได้รับผลกระทบจากการที่สวนกล้วยหอมสูบน้ำมาใช้ทำให้แม่น้ำอิงแห้ง ทำให้เกษตรกรที่ปลูกข้าวนาปรังไม่สามารถสูบน้ำบาดาลได้เพราะสวนกล้วยได้สูบน้ำบาดาลไปใช้ ขณะเดียวกันในช่วงหน้าแล้ง สวนกล้วยยังสูบน้ำในแม่น้ำอิง ทำให้น้ำไม่พอใช้จนเกิดวิกฤต ชาวบ้านจึงร้องเรียนไปยังศูนย์ดำรงธรรมและกสม.
นายวิฑูรย์ เลี่ยนจำรูญ ผู้อำนวยการมูลนิธิชีววิถี กล่าวว่ามีข้อสังเกตและอยากถาม 1.ข้อกฏหมายเกี่ยวกับการเช่าที่ดิน 2. การใช้น้ำเพราะสวนกล้วยต้องใช้น้ำสูงมาก ซึ่งจากการวิจัยพบว่ากล้วยต้นหนึ่งกว่าจะให้ผลผลิตต้องใช้น้ำ 17-20 ลิตร/วัน ดังนั้นเมื่อคำนวณพื้นที่ 2,700 ไร่ต้องใช้น้ำถึง 6 ล้านลูกบาศก์เมตร/รอบการผลิต หรือเท่ากับ 40% ของน้ำในเขื่อนแม่กวง จ.เชียงใหม่ ซึ่งยังไม่รวมน้ำที่เอาไปแช่กล้วยอกจำนวนมหาศาล จึงมีคำถามเรื่องการเจาะน้ำบาดาล ว่าอนุญาตอยู่ในระดับใด 3.เรื่องการใช้สารเคมีน่าห่วงมาก จากการตรวจสอบสวนกล้วยหอมในจีนพบว่ามีการใช้สารเคมีอยู่ 105-140 ชนิด และใช้จำนวนมากกว่าระดับใช้ทั่วไป 10-20 เท่า นอกจากนี้ยังมีการใช้สารเคมีที่ไม่ได้รับอนุญาต เช่น คาร์โบฟูราน 4.เรื่องความเป็นธรรมและผลตอบแทน จากที่เราติดตามข้อมูลที่ผ่านมา ครั้งนี้ไม่ได้ผลิตโดยเกษตรกรไทย
“เกษตรกรได้รับผลตอบแทน 1.2 บาทต่อกิโลกรัมซึ่งเป็นผลตอบแทนที่ต่ำเตี้ยมากๆ เมื่อเปรียบเทียบกับเกษตรกรกล้วยหอมทั่วไปซึ่งอยู่ที่ 17 บาทต่อกิโลกรัมเพราะฉะนั้นผลตอบแทนควรอยู่ที่ 11 บาทต่อกิโลกรัมเมื่อหักต้นทุนแล้ว ดังนั้นรายได้แค่ 1.2 บาทต่อกิโลกรัมจึงไม่ใช่ทางเลือกของเกษตรกร”นายวิฑูรย์ กล่าว และว่าการลงทุนครั้งนี้ไม่ธรรมดา เพราะเป็นการลงทุนในพื้นที่ 2,700 ไร่ และพื้นที่ตรงกันข้ามก็เป็นสวนยางของไทยเบรฟ เรื่องนี้ถือว่าเป็นกรณีตัวอย่าง หากมีนอรินีประเทศไทยอยู่ไม่ได้แน่
ดร.ดรุณี ไพศาลพาณิชย์กุล อาจารย์คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ กล่าวว่า การประกอบธุรกิจของบริษัทหง ต๋า ซึ่งมีการจดทะเบียนเลิกกิจการไปแล้วนั้น ปัจจุบันจดบริษัทใหม่เป็นห้างหุ้นส่วนพญาเม็งรายการเกษตร แต่ก็ยังมีคำถามเยอะมากเกี่ยวกับสภาพความเป็นเจ้าของที่แท้จริง เพราะมีความน่าสงสัยต่อการเป็นนอมินีหรือไม่ ขณะเดียวกันแม้กิจการเลิกไปแล้ว หากมีการละเมิดกฎหมายจะมีการตรวจสอบอย่างไร และการใช้แม่น้ำอิงเป็นแม่น้ำสาธารณะ ซึ่งใครๆมีสิทธิ์ใช้ แต่การใช้ของบริษัทสวนกล้วยถือว่าเป็นการใช้สิทธิ์เกินส่วนหรือไม่ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องทั้งกรมชลประทาน และอำเภอ ได้ตรวจสอบการขออนุญาตหรือไม่ ในเมื่อที่นี่เป็นตัวอย่างก็จะเป็นต้นแบบ และในพื้นที่มีลำห้วยสาธารณะอยู่ถึง 3 จุด หน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้ตรวจสอบอย่างไร
ผู้แทนกรมธุรกิจการค้า กล่าวว่า ตอนนี้หลักฐานทางทะเบียนนั้นเป็นคนไทยแล้ว เพียงแต่ไทยแท้หรือไทยเทียม โดยการเข้ามาของเขาจะบอกว่าเป็นนอมินีตั้งแต่แรกไม่ได้ แต่เราจดทะเบียนให้นิติบุคคลเหมือนกันหมด เมื่อตอนมีปัญหาทางกรมเคยคุยกับจังหวัดเชียงรายว่าสวนกล้วยหอมมีประโยชน์ในพื้นที่หรือไม่ และควรจะมีหรือไม่ ถ้าเขาเป็นนิติบุคคลเป็นคนไทยเราไม่สามารถห้ามได้
ขณะที่นายภูเบศร์ จุละยานนท์ นายอำเภอพญาเม็งราย กล่าวว่า การเช่าที่ดินเป็นชื่อคนไทย แต่บริษัทหงต๋าสนับสนุนเรื่องการเงินหรือไม่เราไม่รู้ แต่เขาไปแล้ว ในฐานะนายอำเภอเราจะใช้ที่นี่เป็นตัวอย่างด้านการลงทุนการเกษตร แม้แต่การขุดเจาะบ่อบาดาลที่ทำผิดกฎหมายก็ต้องมาขอให้ถูกต้อง จริงๆแล้วเรื่องนี้ไม่น่าปล่อยให้นายอำเภอรับอย่างเดียว แต่รัฐบาลน่าจะประชุมทุกกระทรวงแล้ววางหลักเกณฑ์ให้ชัด และผวจ.ไม่ได้นิ่งนอนใจ
นายอำเภอกล่าวว่า ตอนนี้น้ำในแม่น้ำอิงไหลแล้ว ทุกคนมีสิทธินำน้ำไปใช้ได้ แต่วันนี้น่าหาทางแก้ปัญหาไปข้างหน้า หากบริษัทอยู่อย่างถูกต้อง แล้งหน้าก็ต้องเจอปัญหาอีก กสม.น่าช่วยวางกฏเกณฑ์ก็จะเดินไปได้ด้วยดี เราคงเลี่ยงไม่ได้ที่ยกเลิกสวนกล้วยนี้ เพราะเขาเช่าที่ถูกต้องตามกฎหมาย และที่ดินก็ทำการเกษตรอย่างถูกต้อง อนาคตทำให้รู้ว่าเกษตรผืนใหญ่เป็นอย่างไรเพราะของเรามักเป็นเกษตรกรรมผืนเล็ก จึงน่าจะเรียนรู้ศึกษาร่วมกัน ต่อไปผืนนาก็อาจจะเป็นสวนกล้วย หากเราปิดกั้นทั้งหมดก็จะไม่เห็นอะไรเลยและยังเป็นเกษตรกรที่ยากจน ที่สำคัญคือเศษกล้วย เขาก็ยกให้เพื่อให้ทำกล้วยฉาบและทำไอศครีมกล้วยหอม ตอนนี้กำลังติดตลาดและจะส่งไปทั่วประเทศไทย
นายหาญณรงค์ เยาวเลิศ อนุกรรมการฯ กล่าวว่าถ้าเป็นพื้นที่อื่น การทำเกษตรขนาดนี้ต้องขออนุญาตใช้น้ำขนาดใหญ่ เพราะใช้ท่อขนาดใหญ่ 6 นิ้ว และสูบทั้งคืน แต่บริษัทกลับไม่ทราบว่าใช้น้ำเท่าไหร่ ดังนั้นควรแนะนำให้เขาติดมิเตอร์จะได้รู้ว่าใช้น้ำเท่าไหร่ และควรเอาเรื่องนี้เข้าคณะกรรมการลุ่มน้ำ เพื่อให้มีการทำแผนโดยเอาวิศกรมาคำนวณต่อชั่วโมง วันนี้ทั้งหมดยังไม่ได้ขอใช้อย่างเป็นทางการ ซึ่งหน่วยวานด้านปกครองควรให้เขาปฏิบัติอย่างถูกต้อง และการใช้น้ำควรทำประชาคมด้วย
ดร.อาภา หวังเกียรติ์ อนุกรรมการฯกล่าวว่า เมื่อมีผู้ใช้น้ำรายใหญ่เพิ่มเข้ามา หากไม่มีการแบ่งสรรปันส่วนก็จะเกิดความขัดแย้งขึ้นมากเหมือนกรณีที่เกิดขึ้นกับสวนส้มที่อ.ฝาง จ.เชียงใหม่ เพราะฉะนั้นควรนำเรื่องคุยกันในกก.ลุ่มน้ำว่ามีการจัดสรรน้ำอย่างไร และรู้สึกเป็นห่วงมากเพราะคุยกับผู้จัดการบอกว่าจะเจาะบ่อบาดาลเพิ่มขึ้นอีก 20 บ่อและเขาได้ขุดบ่อพักน้ำ หากมีการขุดเจาะบ่อบาดาลมากก็จะดึงเอาน้ำไปใช้ด้วย ที่น่าห่วงคือผลกระทบ เช่น การปนเปื้อนสารเคมีเพราะสวนกล้วยใช้สารเคมีหนักมาก แน่นอนว่าหลีกเลี่ยงไม่ได้ว่าปนเปื้อนเข้าสู่แวดล้อม ดังนั้นหากให้เขาทำหน่วยงานราชการก็ต้องมีระบบตรวจสอบ
ทั้งนี้นางผ่องพรรณ เจียรวิริยะพันธ์ อธิบดีกรมพัฒนาธุรกิจการค้า กระทรวงพาณิชย์ ได้ทำหนังสือถึงกสม.ระบุว่า ปัจจุบันบริษัท หง ต๋า อินเตอร์เนชั่นแนล จำได้ ได้จดทะเบียนเลิกบริษัทแล้ว หากนายทุนจีนจะเช่าพื้นที่ในประเทศไทยเพื่อลงทุนทำสวนกล้วยเอง ไม่สามารถทำได้เพราะถือว่าเป็นธุรกิจการทำนา ทำไร่หรือทำสวน ซึ่งห้ามคนต่างด้าว ทั้งนี้กรมพัฒนาธุรกิจการค้าได้ประชุมหารือกับหน่วยงานต่างๆที่เกี่ยวข้อง เช่น พาณิชย์จังหวัดเชียงราย เกษตรจังหวัด ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัด นายด่านศุลกากรเชียงของ เป็นต้น โดยมีผู้ว่าราชการจังหวัดเป็นประธาน ในประเด็นเกี่ยวกับการแก้ปัญหาการลงทุนปลูกกล้วยหอมของนักลงทุนจีนในจังหวัดเชียงราย โดยที่ประชุมเห็นว่า 1.การปลูกกล้วยหอมน่าจะเป็นผลดีและเกิดประโยชน์ต่อเกษตรกรในพื้นที่ทั้งด้านการจ้างงาน การถ่ายทอดเทคโนโลยีและการบริหารจัดการสวน 2.ประเด็นข้อร้องเรียนเรื่องผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมจากการสูบน้ำและการใช้สารเคมีในการเพาะปลูก ไม่น่าเป็นห่วงเนื่องจากมีหน่วยงานในพื้นที่กำกับดูแลและตรวจสอบอย่างใกล้ชิดอยู่แล้ว
ในหนังสือยังระบุด้วยว่า การดำเนินการตรวจสอบข้อเท็จจริงเป็นไปอย่างรอบคอบ ผู้ว่าฯมีคำสั่งแต่งตั้งคณะทำงานเพื่อตรวจสอบข้อเท็จจริงในการดำเนินธุรกิจของนักลงทุนจีนในนามบริษัทหง ต๋า ว่ามีการดำเนินการโดยผู้ใดและมีการดำเนินการอย่างไรตั้งแต่การลงทุน การเข้าใช้ประโยชน์ในที่ดิน การเพาะปลูก การจัดจำหน่วยและการส่งออก เพื่อนำข้อมูลไปประกอบการพิจารณาด้านกฎหมายต่อไป
//////////////////////////
