เมื่อวันที่ 24 มกราคม 2560 ที่หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานครฯ มีกิจกรรม“หลงรักทวาย” โดยมีการแสดงภาพวาดและภาพถ่าย การแสดงศิลปะแสดงสด การแสดงศิลปะเมืองทวาย รวมทั้งเวทีเสวนา โดยมีชาวทวายและชาวไทยมาร่วมงานกันอย่างคึกคัก ทั้งนี้อาจารย์สุลักษณ์ ศิวรักษ์ หรือ ส.ศิวลักษณ์ ผู้ก่อตั้งมูลนิธิเสถียรโกเศศ-นาคะประทีป กล่าวเปิดงานว่า ท่านทั้งหลายน่าจะทราบว่าปีนี้ครบ 250 ปี การสิ้นสภาพกรุงศรีอยุธยา ที่เคยเป็นราชธานี กล่าวคือ ทวาย ตะนาวศรี มะริด เคยเป็นส่วนหนึ่งของกรุงศรีอยุธยา แต่เมื่อเราเสียกรุง เมืองเหล่านี้จึงตกเป็นของพม่าจนกระทั่ง พระเจ้าตากสิน กู้ราชธานีได้ และสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกฯ กรีฑาทัพไปตีบ้านเมืองที่เสียให้กับพม่าคืนมาได้เกือบหมด ยกเว้น 3 เมืองดังกล่าว ซึ่งพระองค์ใช้ความพยายามถึง 3 ครั้งแต่ไม่สำเร็จ แม้ถึงสมัยรัชกาลที่ 3 หรือสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวฯอังกฤษได้รบกับพม่าครั้งที่ 2 แล้วขอให้ไทยร่วมรบตีกับพม่า อังกฤษบอกว่าถ้าไทยร่วมรบกับพม่าเมื่อชนะพม่าแล้วอังกฤษจะคืนทวาย ตะนาวศรี มะริดให้ไทย แต่อังกฤษขอยึดหัวเมืองชายทะเลไว้ เราจึงไม่ตกลงปลงใจไปตีพม่ากับอังกฤษคราวนั้น
อาจารย์สุลักษณ์ กล่าวว่า การที่จะเข้าใจปัจจุบันเพื่อเดินไปสู่อนาคตได้นั้น เราต้องรู้จักอดีต ถ้าไม่รู้จักเราจะหลงผิด อดีตจึงมีความสำคัญอย่างมาก ถ้าเราจะหลงรักทวาย ต้องรักด้วยสติ ปัญญา ถ้าเราจะรักต้องไม่รักแบบผิด ๆ เหมือนบางคนที่รักทวายและจะสร้างอุตสาหกรรมสร้างความร่ำรวยเพื่อประโยชน์คนส่วนน้อย เพื่อคนบางกลุ่ม ถ้าเรารู้จักทวายอย่างถูกต้อ งเข้าใจคนทวาย จะช่วยให้เราวางแผนอนาคตได้ดีมากขึ้น
“คนไทยสมัยนี้อาจจะไม่รู้ด้วยซ้ำไป ว่าเรามีชุมชนทวายอยู่แถววัดยานาวา กรุงเทพฯ ตั้งแต่รัชกาลที่ 1 จนถึงปัจจุบัน ซึ่งเมื่อก่อนมีจางวางทวาย ที่จางวางดูแลประเพณี และกฎหมายเฉพาะ ที่นั่นมีประเพณีดั้งเดิม สำหรับคนไทยไปทวายสมัยนี้อาจจะไม่สะดวก ต้องต่อรถหลายต่อ แต่ความไม่สะดวกนั้นมีคุณสมบัติบางประการที่ช่วยรักษาทวายไว้ เพราะหากถนนเจริญนั้นจะเป็นทางผ่านของทุนข้ามชาติได้ ไม่ใช่เพื่อคนเล็ก คนน้อย ความเจริญไม่ใช่สิ่งดีงามตลอดไป เป็นหายนะไม่ใช่น้อย ผมเป็นคนโชคดีที่มีโอกาสไปเยี่ยมทวาย ไปเห็นชุมชนทวาย ได้เห็นว่าวัดเป็นศูนย์กลางของชุมชน ชาวทวายยังรักษาเอกลักษณ์ดั้งเดิม วัฒนธรรม ภาษาดั้งเดิมไว้อย่างน่าภูมิใจ” อ.สุลักษณ์ กล่าว
อาจารย์สุลักษณ์ กล่าวว่า ไม่จำเป็นต้องบอกชาวทวายว่า ท่าเรือน้ำลึก และถนนต่าง ๆ จะนำความเลวร้ายอะไรให้ชาวทวายบ้าง ขอให้ไปดูที่มาบตาพุด ว่ามีความเลวร้ายอะไรเกิดขึ้นบ้าง ทั้งสิ่งแวดล้อมและธรรมชาติ ซึ่งถ้าไม่ต่อสู้จะเกิดความเลวร้ายขึ้นที่ทวาย โครงการทวายเริ่มขึ้นตั้งแต่สมัยทักษิณ ชินวัตร จนมาถึงคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) ปกครองตอนนี้ก็เลวร้ายพอ ๆ กัน การต่อสู้พวกนี้จะยาก เราต้องไม่ก้มหัวให้ ชาวทวายกลมเกลียวกัน คนไทยควรจะหลงรักแบบเห็นความงาม เห็นสิ่งประเสริฐ มีการรักษาศักดิ์ศรี รักในวัฒนธรรมของทวาย
ด้าน นายซอ แอ ศิลปินชาวทวาย อายุ 50 ปี ให้สัมภาษณ์ว่า ครั้งนี้เป็นครั้งแรกที่ได้ร่วมงานกับศิลปินในโครงการศิลปะชุมชน หลังจากทำศิลปะภาพวาดมานานกว่า 25 ปี โดยเคยจัดแสดงนิทรรศการศิลปะที่ อ.แม่สอด จ.ตาก นครย่างกุ้ง และ เมืองทวาย ประเทศพม่า และครั้งนี้ได้เข้ามาจัดแสดงที่กรุงเทพมหานคร รู้สึกประทับใจอย่างมากที่มีผู้เข้าชมจำนวนมาก ส่วนตัวคิดว่าการจัดแสดงศิลปะครั้งนี้แตกต่างจากครั้งที่ผ่านมาเพราะเป็นการแสดงศิลปะเพื่อเคลื่อนไหวทางสังคม โดยเฉพาะกับโครงการเขตเศรษฐกิจพิเศษทวายที่ลงทุนโดยทุนไทย จะเป็นหายนะอย่างใหญ่หลวงที่จะทำลายความงามของทวายทั้งในแง่ความจริงและสุนทรียภาพเกี่ยวกับการทำผลงานศิลปะเช่นกัน ยกตัวอย่างง่าย ๆ เช่น กรณีที่คนหนึ่งคนจะวาดภาพทะเล น้ำตก อยู่ ๆ จะนั่งเปิดภาพถ่าย หรือนึกคิดวาดก็ไม่ได้ ต้องไปนั่งในสถานที่จริง จึงจะคิดและวางแผนการทำงานศิลปะได้ดี ดังนั้นถ้าสูญเสียธรรมชาติในทวายไปก็เท่ากับสูญเสียห้องเรียนขนาดใหญ่
“ผมชอบวาดภาพทิวทัศน์ และภาคบุคคลที่เน้นรายละเอียดของเครื่องแต่งกาย ซึ่งวันนี้ก็นำภาพสาวทวายมาจัดแสดง คิดว่าคนดูคงชอบ เมื่อช่วงเช้าที่ผ่านมามีคนทวายที่เข้ามาทำงานในประเทศไทย เข้ามาชมนิทรรศการ และถามผมว่ามาที่นี่บ่อยไหม สามารถติดตามผลงานได้ที่ไหน เขาขอให้ผมแนะนำสถานที่จัดแสดงภาพวาดในเมืองไทยให้ เพื่อจะติดตามไปชม เพราะทำงานที่เมืองไทยมานาน แต่ยังไม่มีโอกาสได้ดูผลงานศิลปินคนบ้านเดียวกัน แต่ผมยังตอบตรงนั้นไม่ได้ คิดว่าในอนาคตจะขอความร่วมมือศิลปินไทยในการจัดนิทรรศการครั้งต่อไป” นายซอ แอ กล่าว
สำหรับนิทรรศการมภาพถ่าย และภาพวาดของศิลปินชาวไทย-ทวาย จะจัดแสดงไปจนถึงวันที่ 5 กุมภาพันธ์นี้
——————
ภาพโดย วิชัย จันทวาโร
