เมื่อวันที่ 2 พฤศจิกายน 2566 สำนักข่าว The reporters ร่วมกับ สำนักข่าวชายขอบ จัดเวทีเสวนาออนไลน์ ในหัวข้อเหยื่อค้ามนุษย์ที่กำลังเป็นเหยื่อสงคราม:155 ชีวิตคนไทยติดอยู่ในสนามรบแดนโกก้าง โดยวิทยากรประกอบด้วยนางปรีดา คงแป้น กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ(กสม.) นายกัณวีร์ สืบแสง สส.พรรคเป็นธรรม และ 1 ในจิตอาสาที่คอยช่วยเหลือคนไทยกลุ่มนี้ ซึ่งดำเนินรายการโดยฐปณีย์ เอียดศรีไชย

จิตอาสารายนี้กล่าวว่า เหยื่อการค้ามนุษย์ที่เมืองเล้าก์ก่าย ในเขตปกครองพิเศษโกก้าง เขตรัฐฉานเหนือติดกับประเทศจีน ได้ร้องขอความช่วยเหลือมาตั้งแต่ประมาณเดือนสิงหาคม โดยเหยื่อส่วนใหญ่เดินทางไปถึงแล้วก็ถูกยึดโทรศัพท์ มีน้อยคนมากที่จะยังมีโทรศัพท์อยู่ ส่วนใหญ่จะใช้วิธีติดต่อผ่านญาติ เราเลยต้องคุยกับญาติของเหยื่อให้เป็นตัวกลางในการประสาน จนยอมให้ข้อมูล สิ่งที่ทำให้ตัดสินใจว่าเราต้องรีบให้การช่วยเหลือด่วน เพราะเหยื่อถูกทำร้ายร่างกายเป็นส่วนใหญ่ ถูกช็อตไฟฟ้า ถูกตีด้วยท่อนเหล็กมีรอยช้ำเต็มไปหมด ถูกแทงด้วยไม้เสียบปิ้งย่างเป็นรูพรุนเต็มหลัง จากภาพที่มีการส่งมา ทำให้ต้องเร่งให้การช่วยเหลือด่วน

“เราพยายามให้การช่วยเหลือ ตอนแรกใช้ช่องทางปกติผ่านทางสถานทูต แต่ต้องเรียนตามตรงว่าไม่ได้รับความร่วมมือเท่าที่ควร ทางสถานทูตแจ้งว่าเขาได้ส่งเรื่องไป(ให้ทางการพม่า)หลายครั้งแล้ว ส่วนใหญ่ก็ไม่มีอะไรเกิดขึ้น เราส่งเรื่องไปมากกว่า 5 ครั้ง แต่เหยื่อยังไม่ได้รับการช่วยเหลือ ดังนั้นจึงต้องหาวิธีทางอื่น ซึ่งที่ผ่านมาหลายองค์กรที่ทำเรื่องผ่านสถานทูต แต่สิ่งที่เกิดขึ้นคือเหยื่อกลับถูกทำร้ายร่างกาย ถูกซ้อม ถูกตี บางคนถูกมัดมือมัดเท้า ถูกจับขังให้อดอาหาร ทางเหยื่อจึงขอร้องว่าอย่าส่งผ่านสถานทูตได้หรือไม่ เพราะทำให้พวกเขาต้องถูกทำร้าย เหยื่อเองก็ทนไม่ไหวแล้ว” จิตอาสา กล่าว

จิตอาสารายนี้กล่าวว่า หลังจากนั้นเราก็เลยต้องดำเนินการโดยไม่ผ่านสถานทูตเพราะเป็นอันตรายกับเหยื่อ พอเปลี่ยนมาใช้วิธีการอื่น เราก็ต้องหันมาว่าจะต่อสายเข้าไปเพื่อช่วยเหลือ แต่ไม่ใช่เรื่องง่ายเพราะพิกัดที่อยู่ของคนไทยที่ตกเป็นเหยื่ออยู่ในเขตการปกครองตนเองโกก้าง ซึ่งยากมากที่จะติดต่อสื่อสารกับใคร เพราะอยู่ไกลมาก

“เรื่องนี้เป็นเรื่องใหญ่มาก เพราะมีจำนวนเหยื่อเยอะถึง 200 – 300 คน ในเขตพิเศษที่ไม่ขึ้นตรงกับใคร แม้รัฐบาลพม่าก็กดดันไม่ได้ จีนก็กดดันไม่ได้ เราต้องหาวิธีว่าจะทำยังไง จึงขอความช่วยเหลือไปทางหน่วยงานองค์กรต่างๆ ในภาคประชาสังคมให้เข้ามาช่วยกันหาทางแก้ไขปัญหาเรื่องนี้ โชคดีที่เหยื่อช่วยกันส่งข้อมูลออกมา พวกเขายอมเสี่ยงที่จะต้องถูกทำร้ายหรือถูกจับได้ เราก็นึกไม่ออกแล้วว่าจะถูกทรมานขนาดไหน พวกเขาไม่รู้จะขอให้ใครให้ช่วย มีภาพความรุนแรงที่เกิดขึ้นในพื้นที่ หลายคนถูกทำร้าย บางคนขาหัก บางคนขาบวม เราจึงแจ้ง กสม. เพราะสิ่งเหล่านี้เป็นเรื่องของการละเมิดสิทธิมนุษยชน เราไม่คิดว่าเรื่องที่เกิดขึ้น คนไทยจะทำอะไรไม่ได้เลย แม้แต่การช่วยเหลือก็ไม่สามารถทำได้จริงๆ หรือ ก็เลยต้องยกระดับขึ้น” จิตอาสา กล่าว

จิตอาสาผู้นี้กล่าวว่า เมื่อวันที่ 15 ตุลาคมที่ผ่านมา ทางการจีนได้จับนักธุรกิจรายใหญ่ในโกก้างที่เข้าไปร่วมงานในจีนแถวมณฑลยูนนาน แล้วขยายผลจับไปอีก 300 คนในพื้นที่ดังกล่าว มีการปล่อยตัวชุดแรกออกมาประมาณ 22 คน แต่พิกัดที่ตนเป็นกังวลมากที่สุดในเวลานี้คือบริเวณที่มีหลายตึกรวมกันและภายในนั้นมีบริษัทอยู่10 แห่ง มีหลายธุรกิจทุกอย่าง เช่น หลอกลงทุนคริปโตออนไลน์ หลอกหาคู่ (romance scam) มีทุกรูปแบบ อย่างไรก็ตามบางบริษัทกลัวมากจึงยินยอมปล่อยคนไทยกลุ่มหนึ่งออกมา ขณะที่ทางการที่จีนได้รับการกดดัน มีรายงานจากเหยื่อในพิกัดช่วยกันรายงานเข้ามาว่ามีการเผาทำลายหลักฐาน เอาเครื่องมือช็อตไฟฟ้าต่างๆ ไปโยนทิ้ง ซึ่งแสดงให้เห็นว่าได้ตรงนี้เริ่มเป็นทางบวก และวันที่ 20 ตุลาคมที่ผ่านมาก็มีปฏิบัติการโดยหลายภาคส่วน เขาลงพื้นที่ซึ่งตรงพิกัดตึกเลข 9 ช่วยออกมาได้ประมาณร้อยกว่าคน โดยคนไทยกลุ่มนี้ถูกย้ายไปไว้ที่ค่ายทหารพม่าแห่งหนึ่งในเมืองเล่าก์ก่าย

“เราพยายามขอรายชื่อของคนที่ได้รับการช่วยเหลือ แต่ไม่ได้รับ ทำให้เราไม่สามารถตรวจสอบได้ว่าใครที่ได้รับการช่วยเหลือแล้ว ใครที่ยังตกค้างอยู่บ้าง เราก็พยายามขอให้มีการปิดทางเข้าออกพิกัดตึกเพราะรู้ว่าสิ่งที่พวกจีนเทามักทำคือขนย้ายเหยื่อหนี สิ่งนี้ทำให้เราไม่สามารถติดตามตัวเหยื่อได้ ต่อมาวันที่ 27 ตุลาคม กองกำลังกลุ่มพันธมิตรชาติพันธุ์ทำการปิดถนน เพื่อที่จะกวาดล้างขบวนการจีนคอลเซ็นเตอร์ และจีนผิดกฎหมายในพิกัดนี้ โดยปิดพื้นที่ 2 จุดคือที่เมืองล่าเสี้ยว และเมืองเล่าก์ก่าย มีการกวาดล้าง และประกาศห้ามไม่ให้มีใครออกมาบนถนน หากฝ่าฝืนคำสั่งจะมีการยิง มีกวาดล้างไปหลายรอบ มีทหารที่เสียชีวิตจำนวนมาก เหยื่อเหล่านี้จึงอยู่พื้นที่ที่มีความเสี่ยงสูงมาก ไม่ใช่แค่ถูกพวกทุนจีนเทาทำร้ายแต่เสี่ยงจากภัยสงครามที่เกิดขึ้นด้วย ทำให้เราไม่สามารถนิ่งนอนใจได้มี การรายงานออกมาว่าตรงนี้มีเสียงระเบิด เสียงยิงปืน ทำให้ขวัญและกำลังใจของเหยื่อนั้นไม่หลงเหลืออยู่เลย ขอเรียนตามตรงว่ามีการติดต่อสถานทูตอยู่หลายครั้ง แต่ไม่เคยได้รับการให้ความช่วยเหลือเลย” จิตอาสา กล่าว

นายกัณวีร์ สืบแสง กล่าวว่า มีกังวลเรื่องความปลอดภัยของเหยื่อทั้งหมด ซึ่งไม่ใช่แค่คนไทยเท่านั้น โดยพื้นที่ตรงนี้เป็นพื้นที่ปกครองพิเศษของโกก้าง ก่อนมีการรัฐประหารในพม่า พื้นที่ตรงนี้เดินทางเข้า-ออกยากพอสมควรอยู่แล้ว แต่หลังจากรัฐประหารก็ยิ่งยากขึ้น แถมตอนนี้ยังมีสถานการณ์การสู้รบอีกด้วย อยากให้มองเห็นว่าเป็นการช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม ฉะนั้นทุกคนจะต้องช่วยเหลือร่วมมือกันในการแก้ไขเข้าช่วยเหลือ ทางรัฐบาลจีนก็ได้รับการประสานการพูดคุยกับเอกอัครราชทูตประเทศจีนประจำประเทศไทยในเรื่องสถานการณ์นี้ และทางศูนย์ราชการจีนเข้าไปให้ความร่วมมือนับเป็นการช่วยเหลือถึงแม้ว่าจะมีข้อติดขัดบ้าง

“นี่แค่เป็นพื้นที่เดียวในประเทศเมียนมา แต่ยังมีอีกหลายพื้นที่อื่นในเขตเพื่อนบ้านรอบไทย ตอนนี้สิ่งที่สำคัญคือเหยื่อที่ยังรอคอยความช่วยเหลืออยู่เป็นหลักร้อยและอาจจะถึงหลักพันด้วยซ้ำไป ผมว่ารัฐบาลทุกรัฐบาลที่เกี่ยวข้องจะต้องให้ความต้องร่วมมือกันเพราะประเทศพม่ามีพื้นที่พิเศษ การเข้าถึงพื้นที่ที่อยู่ภายใต้การดูแลของกองกำลังชาติพันธุ์ติดอาวุธต้องใช้ทักษะค่อนข้างเยอะ มีศิลปะในการพูดคุยกันเจรจาต่างๆ เราต้องคุยทั้งฝ่ายรัฐบาลและต้องคุยทั้งฝ่ายกองกำลังชาติพันธุ์ติดอาวุธ เราเข้าไม่ได้แน่นอน ยิ่งเป็นเหยื่อการค้ามนุษย์ ผมว่าจะต้องรีบคุยและเร่งคุยจริงๆ” สส.พรรคเป็นธรรม กล่าว

นางปรีดา คงแป้น กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ กล่าวว่า ตั้งแต่ได้รับเรื่อง กสม.ได้มีการพูดคุยกับพ.ต.อ.ทวี สอดส่อง รัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม และ พ.ต.ท.ประวุธ วงศ์สีนิล รองปลัดกระทรวงยุติธรรม รวมทั้งทาง DSI ที่ทำงานเรื่องขบวนการค้ามนุษย์และติดตามสถานการณ์ด้วยกัน กสม.เห็นข้อมูลจากทุกภาคส่วน โดยเราได้มีการออกหนังสือด่วนที่สุดถึงนายกรัฐมนตรีให้เร่งแก้ไขในเรื่องนี้ เพราะเป็นสถานการณ์ที่โหดร้ายและไร้มนุษยธรรม ย่ำยีศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์และเป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชนที่ร้ายแรง เราเสนอให้นายกรัฐมนตรีมีกลไกระหว่างหน่วยงานต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง ทั้งภายในและระหว่างประเทศในการที่จะป้องกันและแก้ปัญหาภาพรวมต่อการล่อลวงไปค้ามนุษย์ในเขตปกครองพิเศษโกก้างและในจุดอื่นๆ ด้วย รวมทั้งพยายามที่จะให้แก้ปัญหาที่เป็นรูปธรรมและเร่งประสานหาช่องทางช่วยเหลือคนไทยที่ออกมาแล้ว และให้กระทรวงแรงงานกับสำนักงานตำรวจแห่งชาติ กระทรวงมหาดไทยหาแนวทางป้องกันด้วย

“ในสถานการณ์ที่เหยื่อออกมาแล้ว แต่ติดอยู่ในพื้นที่ เราก็ได้ทำหนังสือด่วนไปถึงทางปลัดกระทรวงต่างประเทศ เพื่อติดตามสถานการณ์ ขอให้ช่วยเหลือคนไทยออกมาให้เร็วที่สุด เรื่องนี้เป็นเรื่องอุบัติใหม่ มีความซับซ้อนมาก การต้องร่วมมือกันหลายฝ่าย ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน ธุรกิจเอกชนด้วย” นางปรีดา กล่าว

วันเดียวกันนี้ เวลา 20:22 น. นายเศรษฐา ทวีสิน นายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง เผยแพร่ข้อความผ่านแอปพลิเคชั่นเอ็กซ์ ถึงความคืบหน้าการช่วยเหลือคนไทยที่ติดอยู่ในเมืองเล้าก์ก่าย สาธารณรัฐแห่งสหภาพเมียนมา ความว่า“ผมได้รับรายงานเกี่ยวกับสถานการณ์ในเมียนมา ที่มีคนไทยและชาติอื่น ๆ ติดอยู่ในเมืองเล่าก์ก่ายจากการสู้รบ สถานเอกอัครราชทูต ณ กรุงย่างกุ้ง ได้ประสานทางการเมียนมาให้ช่วยเหลือคนไทยจำนวน 162 คน และจัดให้พักในพื้นที่ปลอดภัยแล้ว ขณะนี้ สถานเอกอัครราชทูตฯ กำลังหารือกับทางการเมียนมาเพื่อช่วยให้คนไทยทั้งหมดกลับไทยโดยเร็วครับ”