สำนักข่าวคะฉิ่นนิวส์ (Kachin News) รายงานความเคลื่อนไหวของประชาชนและกลุ่มอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมในรัฐคะฉิ่น เมื่อวันที่ 3 มิถุนายน 2024 โดยระบุว่าทั้งชาวบ้านและนักอนุรักษ์ยืนยันจะสู้จนถึงที่สุดเพื่อต่อต้านโครงการก่อสร้างเขื่อนมิตซง (Myitsone) ซึ่งอยู่ห่างออกไปทางเหนือราว 42 กิโลเมตรจากเมืองมิตจินาในรัฐคะฉิ่น หลังคณะทำงานขับเคลื่อนการพัฒนาของรัฐบาลทหารพม่ายื่นเอกสารขออนุญาตรื้อฟื้นโครงการไปเมื่อไม่กี่เดือนก่อน และรัฐบาลพม่าประกาศรับรองแผนรื้อฟื้นอย่างเป็นทางการในวันที่ 17 พฤษภาคมที่ผ่านมา
ทั้งนี้ ผู้รับผิดชอบด้านการลงทุนและพัฒนาเขื่อนมิตซงคือบริษัท China Power Investment Corporation กลุ่มทุนจีนซึ่งได้รับสัมปทานในยุครัฐบาลทหารพม่า แต่โครงการถูกระงับเมื่อปี 2011 ในยุคอดีตประธานาธิบดีเต็ง เส่ง โดยองค์กรระหว่างประเทศด้านการเฝ้าระวังสถานการณ์วิกฤต International Crisis Group ประเมินว่าเต็ง เส่ง ตัดสินใจเช่นนั้นเพราะเจอกระแสต่อต้านอย่างหนักจากประชาชน ประกอบกับรัฐบาลยุคนั้นหวังจะรื้อฟื้นความสัมพันธ์กับกลุ่มประเทศตะวันตกอย่างสหรัฐอเมริกาและประเทศพันธมิตร การระงับเขื่อนมิตซงจึงส่งผลกระทบต่อความสัมพันธ์ระหว่างจีนและรัฐบาลทหารพม่าไม่น้อยเลย
ต่อมาในสมัยรัฐบาลพลเรือนภายใต้การนำของนางอองซาน ซูจี มีความพยายามเจรจาระหว่างรัฐบาลเมียนมากับจีนเพื่อเดินหน้าโครงการเขื่อนมิตซงต่อ แต่เจอกับกระแสต่อต้านจากภาคประชาชนในพื้นที่เหมือนเดิม เพราะก่อนสร้างเขื่อนได้มีการเวนคืนที่ดินและขับไล่ประชาชนหลายร้อยครัวเรือนออกจากพื้นที่ลุ่มน้ำ รวม 5 หมู่บ้าน แต่ไม่มีการจัดสรรที่ดินอยู่อาศัยใหม่อย่างเพียงพอต่อการดำรงชีวิตและประกอบอาชีพ เมื่อรัฐบาลซูจีถูกรัฐบาลทหารพม่าชุดปัจจุบันยึดอำนาจในปี 2021 โครงการสร้างเขื่อนมิตซงจึงหยุดชะงักไปอีกครั้ง
จนกระทั่งกองทัพเอกราชคะฉิ่น (KIA) ปฏิบัติการโจมตีกองทัพพม่าในรัฐคะฉิ่น เมื่อ 7 มีนาคม 2024 สามารถยึดพื้นที่สำคัญทางยุทธศาสตร์จากกองทัพพม่าได้เป็นจำนวนมาก รัฐบาลทหารพม่าจึงพิจารณารื้อฟื้นโครงการเขื่อนมิตซงกลางเดือนเมษายน 2024 ทำให้นักวิเคราะห์การเมืองประเมินว่าท่าทีนี้เป็นกลยุทธ์เบี่ยงเบนความสนใจไม่ให้คนมองไปยังความพ่ายแพ้ของกองทัพพม่าซึ่งสูญเสียฐานที่มั่นหลายแห่งในรัฐคะฉิ่นให้กับ KIA ทั้งยังเป็นการส่งสัญญาณให้จีนหันมาสนับสนุนรัฐบาลทหารพม่าเจรจาต่อรองหาทางสงบศึกกับกองกำลังฝ่ายต่อต้านเพื่อแลกเปลี่ยนกับการรื้อฟื้นโครงการก่อสร้างเขื่อนมิตซงซึ่งจีนจะได้ประโยชน์เช่นเดียวกัน
อย่างไรก็ดี เครือข่ายประชาชนซึ่งถูกเวนคืนที่ดินทำกินเพื่อนำไปก่อสร้างเขื่อนมิตซงเคลื่อนไหวต่อต้านเรื่องนี้มาตลอด เมื่อทางการพม่าอนุมัติเดินหน้าสร้างเขื่อนต่อจึงมีการส่งเสียงคัดค้านผ่านสื่อท้องถิ่น โดยชาวบ้านระบุว่าโครงการนี้ส่งผลกระทบต่อความหลากหลายทางสิ่งแวดล้อมในแม่น้ำไมข่าและแม่น้ำไมลิข่าซึ่งเป็นต้นกำเนิดของแม่น้ำอิระวดี ความเสียหายที่เกิดจากโครงการจึงประเมินค่าไม่ได้ ทั้งยังทำลายวิถีชีวิตของชาวบ้านจำนวนมากซึ่งถูกผลักดันออกจากพื้นที่ในช่วงแรกของโครงการ
ปัญหาหนึ่งที่เรื้อรังต่อเนื่องมาถึงปัจจุบันคือชาวบ้านซึ่งถูกไล่ที่ไม่ได้รับการชดเชยเยียวยาที่เหมาะสม เนื่องจากผู้คนส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรและประมง แต่ที่ดินใหม่ซึ่งทางการพม่าและกลุ่มทุนจีนจัดสรรให้กลับไม่มีพื้นที่ทำกินหรือพื้นที่สำหรับเพาะปลูกได้อย่างเพียงพอ ทำให้ชาวบ้านไม่สามารถประกอบอาชีพหรือดำรงชีวิตโดยพึ่งพาตนเองได้เหมือนก่อนถูกเวนคืนที่ดินเพื่อสร้างเขื่อน จึงมีคนจำนวนมากเคลื่อนไหวเรียกร้องขอกลับไปอยู่ภูมิลำเนาดั้งเดิมในช่วงที่โครงการก่อสร้างเขื่อนมิตซงหยุดชะงักไป
แหล่งข่าวชาวคะฉิ่นซึ่งเป็นหนึ่งในผู้ได้รับผลกระทบจากการไล่ที่เพื่อสร้างเขื่อนเปิดเผยกับ Kachin News ด้วยว่า การสู้รบระหว่าง KIA กับกองทัพพม่าคงไม่จบลงง่ายๆ แม้จะมีการประกาศรื้อฟื้นเขื่อนมิตซงจากทางการพม่าแต่ในทางปฏิบัติจริงคงทำได้ยาก อีกทั้งประชาชนในพื้นที่ซึ่งได้รับความเดือดร้อนจากโครงการเขื่อนยักษ์แห่งนี้ก็จะไม่ยอมแพ้เช่นกัน แต่จะขอต่อสู้เรียกร้องเพื่อให้ได้มาซึ่งสิทธิในการจัดการที่ดินทำกินของตัวเอง
ขณะที่เว็บไซต์ภาคภาษาจีนของสำนักข่าว Global Times สื่อในความควบคุมของรัฐบาลจีน เผยแพร่บทความสนับสนุนการเดินหน้าโครงการสร้างเขื่อนมิตซงในรัฐคะฉิ่นปลายเดือนพฤษภาคม โดยระบุว่านี่เป็นโอกาสดีที่จะสานต่อความร่วมมือระหว่างจีนและรัฐบาลพม่า เพราะเขื่อนมิตซงถูกตั้งเป้าให้เป็นแหล่งผลิตกระแสไฟฟ้าพลังน้ำขนาด 6,000 เมกะวัตต์เพื่อป้อนให้กับมณฑลยูนนานของจีน ทั้งยังจะช่วยสร้างความมั่นคงด้านพลังงานและส่งเสริมการพัฒนาสาธารณูปโภคทั่วทั้งประเทศเมียนมา ซึ่งถือว่าเป็นการได้ประโยชน์ทั้งสองฝ่าย
———
อ้างอิง: Kachin News, International Crisis Group, Huanqiu
