เมื่อวันที่ 25 มีนาคม 2568 นายสืบสกุล กิจนุกร อาจารย์ประจำสำนักวิชานวัตกรรมสังคม มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง จ.เชียงราย ให้สัมภาษณ์ถึงกรณีที่แม่น้ำกกมีสีขุ่นข้นซึ่งเชื่อว่าเกิดจากการทำเหมืองทองบริเวณต้นน้ำในเขตรัฐฉาน ประเทศพม่า ว่าหากย้อนไปเมื่อเหตุการณ์ภัยพิบัติน้ำท่วมเมื่อปี 2567 ตอนนั้นเราอยู่ในสภาวะไม่รู้จักต้นน้ำแม่น้ำกก แต่ผ่านมา 7 เดือนเริ่มเห็นข้อเท็จจริงว่าทั้งแม่น้ำกกและแม่น้ำสาย ระบบนิเวศกำลังพังทลายเพราะมีการทำเหมืองในพื้นที่มหาศาลทั้งสองต้นน้ำ ผนวกกับปริมาณฝนตกหนักและนานเมื่อปีที่แล้วทำให้เกิดภัยพิบัติทั้งน้ำและโคลน ซึ่งปีนี้ก็อาจเกิดภัยพิบัติเช่นนั้นอีก จึงเป็นเรื่องน่าเป็นห่วงว่าน้ำและโคลนจากต้นน้ำกกและน้ำสายจะมาแบบเดิมอีกหรือไม่
“รัฐบาลต้องเร่งเจรจากับพม่าและกลุ่มกองกำลังที่ดูแลพื้นที่ รวมทั้งนักธุรกิจที่ทำเหมืองทองในพื้นที่ต้นน้ำ รวมถึงจีน เนื่องจากเป็นเขตอิทธิพลของว้า ทุกคนก็รู้ดีว่าได้รับการสนับสนุนจากจีน ต้องเร่งเจรจาโดยทันทีเพื่อแก้ปัญหาร่วมกัน หากไม่เจรจาก็แก้ไม่ได้”อาจารย์ มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง กล่าว
ผู้สื่อข่าวถามว่า 6-7 เดือนที่ผ่านมาหลังเกิดภัยพิบัติใหญ่ ได้เห็นภาครัฐสร้างมาตรการรองรับปัญหาน้ำท่วมอย่างไรบ้าง นายสืบสกุลกล่าวว่า กรณีของแม่น้ำสาย เราเห็นภาพการติดตั้งโทรมาตรวัดน้ำ 5 จุดที่ประชาชนเข้าถึงข้อมูลได้ และยังมีความพยายามขุดลอกแม่น้ำรวกและแม่น้ำสายให้กว้างขึ้น แต่กรณีแม่น้ำกก แม้มีบางหน่วยงานได้ติดตั้งโทรมาตร แต่ที่สำคัญคือต้องบอกประชาชน โดยข้อมูลต้องเป็น open access และต้องมีระบบรองรับในวิกฤตที่คนแห่เข้าไปดูข้อมูลจำนวนมากได้ เราต้องทำให้ระบบมั่นคงซึ่งตรงนี้สำคัญมาก
“ผมยังไม่เห็นแผน การเตรียมการต่างๆแค่พอเห็นภาพว่าหน่วยงานนั้น หน่วยงานนี้จัดประชุม แต่ยังไม่เห็นแผนการรับมือและเนื้อหาสาระสำคัญ ผมขอเรียกร้องให้มีแผนรับมือน้ำท่วมของจังหวัดเชียงราย ประจำปี 2568 ตอนนี้เราเหลือเวลา 5 เดือนเท่านั้น ปีที่แล้วน้ำเริ่มท่วมตั้งแต่เดือนสิงหาคม ที่ อ.เทิง ป่าแดด พอเดือนกันยายนก็ท่วมที่แม่สาย เมืองเชียงราย และเวียงป่าเป้า ประสบปัญหาหลายอำเภอ เราต้องทำแผนรับมือที่ชัดเจนและซักซ้อมแผน”นักวิชาการผู้นี้กล่าว
นายสืบสกุลกล่าวว่า องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น องค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) เทศบาล องค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) ต้องมาวางแผนร่วมกัน โดยเฉพาะอบต.ที่ประสบภัยน้ำท่วมมาแล้ว ต้องประเมินข้อมูล จะมีแผนการรับมืออย่างไร การอพยพผู้คน สิ่งของ รถ ฯลฯ เส้นทางหนีเป็นอย่างไร รวมถึงการซักซ้อมแผน และอปท.ในเชียงราย ที่ไม่ได้มีปัญหาน้ำท่วมก็ต้องมีแผนว่าจะมีส่วนในการช่วยเหลือและรับมือได้อย่างไร
“ถ้าน้ำท่วมเชียงรายอีกรอบ เราคงไม่เห็นการระดมสรรพกำลังจากทั่วประเทศอีกแล้ว เพราะก็คงถูกถามว่า เวลาที่ผ่านมาหนึ่งปี เชียงรายทำอะไรอยู่ ไม่มีแผนหรือ ดังนั้นชุมชนก็ต้องมีส่วนร่วม ภาคประชาสังคมในเชียงราย หน่วยกู้ภัยต่างๆ อินฟลูเอ็นเซอร์ต่างๆ รถบรรทุก รถตักดิน องค์กรศาสนา ต้องมาคุยกันแล้วว่าหากเกิดเหตุอีกเหมือนเดิม คนเชียงรายจะทำอย่างไร เพื่อให้คนตระหนักและมีสติ”นายสืบสกุล กล่าว
ผู้ถามว่ากรณีที่มีการทำเหมืองทองคำที่ต้นแม่น้ำกกจนทำให้น้ำที่ไหลผ่านตัวเมืองเชียงรายมีสีขุ่นข้น รัฐบาลควรเข้ามาตรวจสอบอย่างไร อาจารย์มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวงกล่าวว่า เราไม่มีหน่วยงานไหนออกมาตรวจสอบสารพิษและอธิบายให้ชัดเจนตลอดที่ผ่านมา ตอนนี้กำลังรอผลตรวจ ที่สำคัญคือควรมีการเปิดเผยข้อมูลอย่างตรงไปตรงมา
“ที่ผ่านมาเมื่อได้อ่านรายงานกรณีแม่น้ำสายเมื่อปี 2567 อ่านแล้วงง การเขียนรายงานโดยหน่วยงานที่รับผิดชอบทำให้สับสน บางครั้งก็ว่ามีสารพิษปนเปื้อน บางครั้งก็ว่าไม่มี แต่นี่คือข้อมูลสำหรับชีวิตของคนที่บริโภคน้ำประปา 365 วัน เด็กในครรภ์และทุกคน กระทบทั้งหมด นี่คือวาระเร่งด่วน หากมีหน่วยงาน มหาวิทยาลัย ลงมาตรวจสอบ ควรเร่งดำเนินการ และสื่อสารตรงไปตรงมาเพื่อไม่ให้เกิดความเข้าใจผิดและคลาดเคลื่อน”นายสืบสกุล กล่าวผู้สื่อข่าวถามว่าภาครัฐมักเป็นห่วงผลกระทบต่อการท่องเที่ยว นายสืบสกุลกล่าวว่า “แล้วเราจะปล่อยให้นักท่องเที่ยวมาอาบน้ำที่มีสารพิษ หรือมาชมแม่น้ำกกที่ขุ่นทั้งปีหรืออย่างไร ขณะนี้แม่น้ำสายอื่นๆ ในเชียงราย ทั้งน้ำแม่สรวย น้ำแม่จันต่างใส นักท่องเที่ยวพากันไปล่องแพ แตกต่างจากในเมืองที่มีบริการล่องแพแม่น้ำกก แต่น้ำกลับขุ่นข้น ถามว่าจะมีใครกล้าลงเล่นน้ำกกที่ขุ่นข้นแบบนี้ เราจะยอมให้ประชาชนเชียงรายเล่นน้ำกกที่ขุ่นและไม่รู้ว่ามีสารพิษหรือไม่แบบนี้หรือ ไหนจะอันตรายจากการใช้ประปาอีก”
ผู้สื่อข่าวถามว่าภาครัฐมักเป็นห่วงผลกระทบต่อการท่องเที่ยว นายสืบสกุลกล่าวว่า “แล้วเราจะปล่อยให้นักท่องเที่ยวมาอาบน้ำที่มีสารพิษ หรือมาชมแม่น้ำกกที่ขุ่นทั้งปีหรืออย่างไร ขณะนี้แม่น้ำสายอื่นๆ ในเชียงราย ทั้งน้ำแม่สรวย น้ำแม่จันต่างใส นักท่องเที่ยวพากันไปล่องแพ แตกต่างจากในเมืองที่มีบริการล่องแพแม่น้ำกก แต่น้ำกลับขุ่นข้น ถามว่าจะมีใครกล้าลงเล่นน้ำกกที่ขุ่นข้นแบบนี้ เราจะยอมให้ประชาชนเชียงรายเล่นน้ำกกที่ขุ่นและไม่รู้ว่ามีสารพิษหรือไม่แบบนี้หรือ ไหนจะอันตรายจากการใช้ประปาอีก”
