เมื่อวันที่ 21 พฤษภาคม 2568 สมพร เพ็งค่ำ นักวิจัยอิสระและผู้อำนวยการสถาบันพัฒนาระบบประเมินผลกระทบทางสุขภายโดยชุมชน ( Community Health Impact Assessment Platform หรือCHIA Platform) ให้สัมภาษณ์ถึงกรณีที่นายภูมิธรรม เวชยชัย รองนายกรัฐมนตรี ระบุว่าเตรียมผลักดันสร้างฝากตักตะกอนเพื่อกรองสารโลหะหนักในแม่น้ำกกที่ไหลมาจากเหมืองแร่ฝั่งประเทศเมียนมาว่า เขื่อนดักตะกอนไม่สามารถแก้ไขปัญหาการปนเปื้อนสารหนูในลำน้ำกกได้เนื่องจากสารหนูมีคุณสมบัติละลายน้ำได้ดี แม้ว่าจะมีการติดตั้งระบบที่ทำให้สารหนูมีความเสถียร แต่พอเจอกับภาวะที่เป็นกรดหรือด่าง ก็สลายตัวได้ง่าย ละลายน้ำได้อยู่ดี ดังนั้นแม้จะดักตะกอนไว้ แต่ก็ยังคงมีสารหนูปนเปื้อนอยู่ในน้ำ ซึ่งจะสะสมในห่วงโซ่อาหารและเข้าสู่ร่างกายมนุษย์ได้
นักวิจัยผู้นี้กล่าวด้วยว่า นอกจากนี้การทำเขื่อนดักตะกอน ต้องดูดตะกอนหน้าเขื่อนเป็นระยะๆเพราะดินก็จะไหลลงมาเรื่อยๆ หากไม่หยุดการทำเหมือง ดังนั้นต้องหาที่ทิ้งตะกอนที่ปนเปื้อนเข้มข้น ซึ่งต้องสร้างเป็นหลุมฝังกลบกากของเสียอันตรายเพื่อป้องกันไม่ให้รั่วไหลลงสู่น้ำใต้ดิน แล้วเราจะไปหาที่ทิ้งดินจำนวนมากขนาดนี้ได้ที่ไหน
“ชาวบ้านที่ไหนจะยอมให้มีการทิ้งใกล้ชุมชนตนเองหรือไม่ แถมการสร้างเขื่อนกั้นลำน้ำก็มีผลกระทบต่อระบบนิเวศในระยะยาว ดังนั้นวิธีการที่ดีที่สุดคือต้องแก้ปัญหาที่ต้นทาง รัฐต้องเจรจากับทั้งทางพม่าและจีน ให้จัดการดินที่เปิดออกจากการทำเหมือง หยุดการปล่อยกากแร่ลงสู่แม่น้ำ ในส่วนของประเทศไทยก็ต้องเอาตะกอนที่ปนเปื้อนไปจัดการอย่างถูกวิธี วางระบบเฝ้าระวังในระยะยาว โดยให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมในทุกขั้นตอน”น.ส.สมพร กล่าว
นายเชวง โยธาอุด ชาวบ้านสบกก ต.บ้านแซว อ.เชียงแสน จ.เชียงราย เปิดเผยภายหลังการหาปลาในแม่น้ำโขง ว่าพบปลาแข้ขนาดเล็ก 1 ตัวที่เป็นโรคโดยมีตุ่มสีแดงที่ตา และมีผื่นสีแดงตามครีบและหาง ซึ่งก่อนหน้านี้เคยพบปลาแข้ที่เป็นโรคเช่นนี้มาแล้ว แต่ระยะหลังพบบ่อยขึ้นโดย 3 วันที่ผ่านมาพบแล้ว 3 ตัว
“ตอนแรกผมก็คิดว่าปลาเป็นโรคประจำถิ่น แต่ตอนหลังได้ข่าวว่าในแม่น้ำกกมีสารหนูปนเปื้อนเกินมาตรฐาน ทำให้สงสัยว่าปลาติดเชื้อเนื่องจากสารหนูหรือไม่ เมื่อก่อนจับได้มาก็ปล่อยไป ไม่มีใครกล้ากิน แต่ตอนนี้กรมประมงบอกให้จับส่งเพื่อเอาไปตรวจ”นายเชวง กล่าว
นายเชวงกล่าวว่า ก่อนหน้านี้เมื่อหาปลาในแม่น้ำโขงมาได้ จะมีแม่ค้าปลามารับซื้อไปขายต่อในตลาด แต่ล่าสุดเมื่อวานนี้ แม่ค้าบอกว่าไม่รับซื้อปลาแม่น้ำโขงแล้ว เพราะในตลาดไม่มีใครกล้าซื้อปลาแม่น้ำโขงเอาไปกิน ส่วนใหญ่หันไปกินปลาเลี้ยงจากบ่อกันหมด
“ช่วงนี้เป็นช่วงต้นฝน ปลากำลังขึ้น ผมคงไม่หยุดหาปลา เพราะปลาอื่นๆที่ไม่ได้เป็นโรคก็ยังกินได้ และชาวบ้านบางส่วนก็ยังซื้อปลาไปกินอยู่”นายเชวง กล่าว
นายมนัสชัย ใจแดง ผู้ใหญ่บ้านสบกก กล่าวว่าเมื่อวันที่ 2 พฤษภาคม ได้ไปรวมประชุมที่อำเภอซึ่งตัวแทนของกรมประมงบอกว่าปลาในแม่น้ำยังกินได้อยู่ แต่ตอนนี้ประชาชนไม่ค่อยกล้าซื้อปลาไปกินโดยเฉพาะที่ล่าสุดมีผลตรวจออกมาว่าพบสารโลหะหนักในแม่น้ำโขงเกินค่ามาตรฐาน“อยากให้รัฐบาลรีบแก้ปัญหาที่ต้นเหตุ เพราะตอนนี้ชาวบ้านต่างรู้สึกกังวลเรื่องการใช้น้ำ แม้ตอนนี้เราจะใช้น้ำบาดาล แต่บางครั้งก็ไม่เพียงพอ หลายครอบครัวก็ต้องสูบน้ำจากแม่น้ำกกและแม่น้ำโขงมาใช้รดน้ำต้นไม้ อยากให้คนต้นน้ำเห็นใจพวกเราที่อยู่ปลายน้ำด้วย”นายมนัสชัย กล่าว
“อยากให้รัฐบาลรีบแก้ปัญหาที่ต้นเหตุ เพราะตอนนี้ชาวบ้านต่างรู้สึกกังวลเรื่องการใช้น้ำ แม้ตอนนี้เราจะใช้น้ำบาดาล แต่บางครั้งก็ไม่เพียงพอ หลายครอบครัวก็ต้องสูบน้ำจากแม่น้ำกกและแม่น้ำโขงมาใช้รดน้ำต้นไม้ อยากให้คนต้นน้ำเห็นใจพวกเราที่อยู่ปลายน้ำด้วย”นายมนัสชัย กล่าว
