เมื่อวันที่ 20 มิถุนายน 2568 ณ ศาลาประชาคมบ้านปากอิง อ.เชียงของ จ.เชียงราย ได้มีการจัดประชุมชี้แจงข้อมูลโครงการและรับฟังความคิดเห็นโครงการโรงไฟฟ้าพลังน้ำปากแบง(Pak Beng HPP)ครั้งที่ 6 ซึ่งเป็นโครงการสร้างเขื่อนกั้นแม่น้ำโขงในสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชน (สปป.) ลาว อยู่ห่างจากพรมแดนไทยที่ อ.เวียงแก่น ประมาณ 97 กม. มีผู้เข้าร่วมประมาณ 100 คน เป็นชาวบ้านในหมู่บ้าน องค์กรภาคประชาสังคม โดยนางสาวศยามล ไกยูรวงศ์ กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (กสม.)ได้เข้าร่วมด้วย
ดร.วรวิทย์ ผดุงศรีบวร รองผู้อำนวยการฝ่ายบริหารโครงการ ปากแบงพาวเวอร์ กล่าวว่าโครงการไฟฟ้าพลังน้ำปากแบงเป็นโครงการที่มีมายาวนานและขณะนี้ได้ปรับ เป็นเขื่อนทดน้ำ run off river วันนี้เป็นการนำเสนอรายงานผลกระทบข้ามพรมแดนอย่างเป็นทางการโดยจะมีการปรับทุกปี เขื่อนมีประตูระบายน้ำ และประตูระบายตะกอน (ช่องระบายน้ำระดับต่ำ) เพื่อให้ตะกอนไหลไปได้อย่างรวดเร็ว กังหันผลิตไฟฟ้า 16 ตัว เขื่อนอยู่บนแม่น้ำโขง ซึ่งคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง (Mekong River Commission-MRC) กำหนดให้มีช่องทางเดินเรือ และทางผ่านปลา มีกังหันผลิตไฟฟ้าที่ออกแบบให้ปลาผ่านได้อย่างปลอดภัยที่สุด มีระเบียงปลา วางแผนจะก่อสร้างหน้าแล้งนี้ ตุลาคม 2568
นางเยาวภา ชูวงศ์ ผู้บริหารโครงการโรงไฟฟ้าพลังน้ำปากแบง กล่าวว่าเราจะหาแนวทางที่ละเอียดรอบคอบที่สุด การศึกษาข้ามพรมแดนทำตามแนวทางของ MRC ซึ่งบอกไว้เลยว่าทำอย่างไร ต้องมีข้อมูลพื้นฐานที่เพียงพอและประเมินออกมาว่าจะมีผลกระทบต่อทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม อย่างไรบ้าง เมื่อรู้แล้วก็ต้องกำหนดมาตรการป้องกันแก้ไขเพื่อลดผลกระทบนั้นๆ ซึ่งอยู่ในเงื่อนไขของสัญญาสัมปทานที่รัฐบาลลาวให้กับโครงการ และอยู่ในเงื่อนไขของสัญญาเงินกู้ และต้องมีการติดตามตรวจสอบว่าทำหรือไม่ ที่ผ่านมามีข้อมูลเข้ามาหลายทางทำให้เกิดความกังวลใจโดยเฉพาะเรื่องน้ำเท้อ ว่าหากมีเขื่อนแล้วจะเท้อท่วมไปถึงไหน ท่วมที่ทำกิน ชุมชนหรือไม่ ตอนนี้โครงการยังไม่ได้สร้างจะเริ่มปลายปีนี้ ใช้เวลาก่อสร้าง 7 ปี เราจะไม่รู้เพราะอยู่ไกลร้อยกิโลเมตร สร้างแล้วเขาจะยกระดับน้ำเพื่อผลิตไฟฟ้า ตรงนั้นจะกระทบ แบบจำลองคณิตศาสตร์ที่แสดงว่าระดับน้ำจะเปลี่ยนไปบ้าง คือจากผาไดถึงบ้านดอนมหาวัน ประมาณ 10 กม. จากนั้นจะไม่มีการเปลี่ยนแปลง คือ 0 บ้านปากอิงถือว่าอยู่ในพื้นที่เฝ้าระวังของโครงการ ปากอิงน้ำจะมาถึงตรงไหน
ผู้บริหารโรงไฟฟ้าฯ กล่าวว่ามีมาตรการที่ MRC กำหนดไว้ และมาตรการของเขื่อน เป็นฝายทดน้ำ ซึ่งตอนนี้มีประเด็นใหม่ที่ต้นเหตุมาจากเพื่อนบ้าน คือสารโลหะหนักที่ไหลมา เป็นที่วิตกกังวล โครงการจะมีการจัดการตะกอน ต้องศึกษาเพิ่มเติมหามาตรการเฝ้าระวัง สำหรับปลาได้มีทางปลาผ่านที่ออกแบบโดยผู้เชี่ยวชาญ ทำให้ปลาผ่านได้ในปริมาณที่ MRC กำหนดไว้ในปริมาณที่สูง หากไม่ได้ต้องมีการปรับปรุง มีผลการศึกษาแล้วว่าปลาชนิดใดบ้างที่ว่ายทวนน้ำขึ้นมาวางไข่
ในช่วงคำถามและความคิดเห็น นายภิรมย์ บุญต่อม อสม.ปากอิง กล่าวว่า เดือนกรกฎาคม-สิงหาคม 2567 น้ำท่วมทั้งที่ยังไม่มีเขื่อนปากแบง จีนปล่อยน้ำเขื่อนลงมาท่วมเข้าน้ำอิง เราก็เหมือนคนป่วย ไม่มีเขื่อนปากแบงก็กระทบแล้ว จีนเขาอยากปล่อยก็ปล่อยมา เราจะไปว่าอะไรเขาได้ สิงหาปีที่แล้ว 14 วันที่น้ำท่วม ท่วมสวนชาวบ้านหมดเลย วันนี้ดูระดับน้ำที่บริษัทอธิบายก็พอเข้าใจ แต่ที่น้ำหลากมาไม่ตั้งตัว คนได้รับผลกระทบ คือประชาชน
“ห่วงสภาพจิตใจของประชาชน ท่วมปุ๊บบ้านปากอิงล่างเหมือนลอยติดอยู่กลางเกาะ เราอยู่ในพื้นที่ต้องเตรียมการ” อสม.กล่าว
นายจัน จันทิพย์ ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน กล่าวว่า หากสร้างเขื่อนปากแบง เขื่อนกักเก็บอยู่ที่ 344 เมตร (ม.รทก.) แล้วผลกระทบเสียหายที่สุด คือตลอดแม่น้ำอิง ต.ศรีดอนชัย ต.ครึ่ง และยาวไปถึงอ.ขุนตาล น้ำป่ามาไหลลงน้ำอิง เขื่อนจีนก็ปล่อยมาอีก เกิดน้ำท่วมใหญ่ ประชาชนคือผู้ที่ได้รับความเสียหาย ใครได้?ประโยชน์ก็คือเขา ที่บ้านปากอิงติดทั้งแม่น้ำอิง แม่น้ำโขง หากเสียหายใครจะรับผิดชอบ
แม่บ้านรายหนึ่งกล่าวว่าตนเองปลูกข้าวโพด ปีที่แล้วน้ำท่วมเสียหาย จนบัดนี้ยังไม่ได้ชดเชยเลยสักบาท แล้วหากเขื่อนทำให้น้ำท่วมจะช่วยแบบไหน “แม่ปลูกพริกสองไร่ น้ำท่วมตาย ทางการเขาต้องให้เห็นต้นพริกจมน้ำจึงจะจ่ายเยียวยาได้” ชาวบ้านกล่าว
นายบุญธรรม บุตรดี ผู้ใหญ่บ้าน กล่าวว่าเสียงสะท้อนของชาวบ้านเป็นเรื่องละเอียด การเยียวยาน้ำท่วม เวลาผ่านเป็นปีๆ แล้วก็ยังไม่ได้รับ หากสร้างเขื่อนปากแบงท่วมไร่พริก ท่วมไร่ข้าวโพด ท่วมที่ทำกินชาวบ้าน ขอให้บอกมาตรงๆ ว่าจะเยียวยาให้ไร่ละเท่าไหร่ ขอให้บริษัทเขื่อนปากแบงบอกชาวบ้านด้วย
นส.เพียรพร ดีเทศน์ International Rivers กล่าวว่าขณะนี้แม่น้ำโขง มีปัญหาปนเปื้อนสารพิษจากเหมืองแร่เถื่อนในรัฐฉานที่ต้นแม่น้ำกก สาย รวก หากเกิดเขื่อนปากแบงกั้น แม่น้ำโขงบริเวณนี้จะกลายเป็นอ่างน้ำพิษทันที สารหนูและโลหะหนักอื่นๆ ที่มาจากแม่น้ำกกและแม่น้ำรวกจะส่งผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชนอย่างร้ายแรง ขอเสนอให้ชะลอโครงการและPPA ไปก่อนเพื่อรับมือจัดการกับปัญหาสารพิษก่อนเป็นอันดับแรก เพราะเป็นเหตุสุดวิสัย
นส.ศยามล กสม. กล่าวว่ากสม.เคยมีหนังสือข้อห่วงกังวลออกมาแล้ว 8 ข้อต่อกรณีเขื่อนปากแบง เช่น ระบบนิเวศจะเปลี่ยน น้ำเท้อ ฯลฯ และได้ทำหนังสือถึงรัฐบาลแล้ว ซึ่งกระทรวงพลังงานแจ้งว่ามีแนบท้ายสัญญาซื้อขายไฟฟ้า (PPA) ตนเสนอให้บริษัทนำเสนอแบบจำลองน้ำเท้อ เพราะจะมีผลกระทบ และตนห่วงเรื่องผลกระทบสะสม ต้องระบุให้ชัดเจน
ก่อนหน้านี้เมื่อวันที่ 19 มิถุนายน 2568 ที่ศาลาประชุมบ้านยายเหนือ ต.ม่วงยาย อ.เวียงแก่น จ.เชียงราย ก็มีการจัดประชุมเช่นเดียวกัน ซึ่งในแผนของบริษัทจะจัดประชุมทั้งสิ้น 8 หมู่บ้าน นายทศตะวัน ชาวบ้านที่เข้าร่วมกล่าวว่าหากสร้างเขื่อนไป เราไม่ได้ต่อต้าน แต่หากเกิดมันเหตุขึ้นมา เกิดน้ำท่วม ใครจะรับผิดชอบทุกคน จะมีผลกระทบแน่ เช่นนักวิชาการพูดมาไม่ถูกทั้งหมด เคยมีน้ำท่วมใหญ่ ถ้าน้ำท่วมมีผลกระทบสวนส้มโอ ข้าวโพด ของประชาชน ขอให้อย่าเอามาตรการเก่าๆ มาพูด ใครจะมารับผิดชอบ
นายประสิทธิ์ บุตรดี เกษตรกรบ้านยายเหนือ หมู่ 2 กล่าวว่าผลดีเขาสร้างเขื่อน เขื่อนจะสร้างหรือไม่สร้างไม่รู้ ถ้ามันเกิดผลเสีย ใครจะรับผิดชอบ ขอตั้งไว้เลยถ้านาจะให้เท่าไหร่ ส้มโอ จะให้กี่ต้น จะทำไว้ก่อน ถ้าทำข้อมูลไว้ก่อน นา 10 ไร่ มันท่วมแน่ ถ้าน้ำหลาก มันถึงบ้านนี้แล้ว ยิ่งมากั้นแม่น้ำโขงใกล้ๆ จะทำให้เดือดร้อนมาก ถ้าน้ำท่วมมาจะไปหาใคร เพราะมันเดือดร้อนแน่นอน
นายทศตะวัน ชาวบ้านที่เข้าร่วมกล่าวว่าหากสร้างเขื่อนไป เราไม่ได้ต่อต้าน แต่หากเกิดมันเหตุขึ้นมา เกิดน้ำท่วม ใครจะรับผิดชอบทุกคน จะมีผลกระทบแน่
นายบุญวาด บุตรดี ชาวสวนส้มโอบ้านยายเหนือ กล่าวว่าที่ทำกินติดแม่น้ำงาว ตนเป็นห่วงว่าการชดเชยความเสียหาย ก็อยากจะรู้ว่าหน่วยงานไหนจะรับผิดชอบ ถ้าจะให้รัฐบาลไทยช่วยเหลือความเสียหาย ได้แค่ข้าวสารอาหารแห้ง 1 กก. ปลากระป๋อง น้ำท่วมสวนข้าวโพด 10 ไร่และ 20 ไร่ หน่วยงานไหนจะเป็นผู้เยียวยาเสียหาย สวนส้มโอมีรายได้อย่างน้อยไร่ละแสนบาทต่อปี แล้วเราจะได้ข้าวสารอาหารแห้งเท่านี้หรือ
ผู้สื่อข่าวรายงานว่าในห้องประชุมชาวบ้านได้ติดป้ายข้อความต่างๆ อาทิ เราไม่เอาน้ำท่วมไม่เอาน้ำเท้อ ส้มโอคือชีวิตคนเวียงแก่น ชีวิตพวกเรากำลังล่ม และเราไม่เอาเขื่อนปากแบง ซึ่งเจ้าหน้าที่บริษัทได้มาแจ้งให้ชาวบ้านเอาป้ายไม่เอาเขื่อนปากแบงออกไปติดนอกห้องประชุม
