เมื่อวันที่ 6 พฤศจิกายน 2568 เพจของกรมควบคุมมลพิษ(คพ.)ได้เผยแพร่ข่าวประชาสัมพันธ์โดยระบุว่า
ผลการทดสอบเบื้องต้น ตรวจการปนเปื้อนสารหนูในแม่น้ำสาละวินเป้าหมาย 7 จุด และน้ำอุปโภคบริโภคชาวบ้าน 3 จุด รวม10 จุด ด้วยชุดทดสอบ Test Kit ตรวจพบสารหนู แต่ไม่เกินค่ามาตรฐาน 5 จุดแรก เหลืออีก 5 จุด อยู่ระหว่างตรวจสอบ
นายสุรินทร์ วรกิจธำรง คพ. เปิดเผยว่า ตามข้อสั่งการ นายอนุทิน ชาญวีรกูล นายกรัฐมนตรี และนายสุชาติ ชมกลิ่น รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ให้กรมควบคุมมลพิษ กรมทรัพยากรน้ำ และกรมทรัพยากรน้ำบาดาล ร่วมลงพื้นที่เร่งตรวจสอบคุณภาพน้ำและชี้แจงประชาชนกรณีพี่น้องประชาชนริมแม่น้ำสาละวิน จ.แม่ฮ่องสอน ที่มีความกังวลหลังทราบข่าวการปนเปื้อนโลหะหนักในแม่น้ำสาละวิน มีค่าสารหนูเกินกว่าค่ามาตรฐาน 5 เท่า และให้สำรวจหาแหล่งน้ำสำรองสำหรับการอุปโภคและบริโภคให้กับชาวบ้านหากมีสารหนูในแม่น้ำสาละวิน เกินกว่าค่ามาตรฐาน
นายสุรินทร์ กล่าวว่า สำนักงานสิ่งแวดล้อมและควบคุมมลพิษที่ 1 (สคพ.1/เชียงใหม่) ได้ตรวจคุณภาพน้ำ 5 จุด ด้วยชุดทดสอบเบื้องต้น Test Kit พบว่า จุดที่ 1. ท่าเรือหมู่บ้านแม่สามแลบ พบสารหนู ความเข้มข้น 0.01 มิลลิกรัม/ลิตร (มก./ล.) จุดที่ 2. หย่อมบ้านปู่ทา ม.6 ต.แม่สามแลบ พบสารหนู ความเข้มข้น 0.005 มก./ล. จุดที่ 3. หย่อมบ้านพะละอึ ม.4 ต.แม่สามแลบ พบสารหนู ความเข้มข้น 0.005 มก./ล. จุดที่ 4. บ้านสบเมย ต.แม่สามแลบ ฝั่งแม่น้ำสาละวิน พบสารหนู ความเข้มข้น 0.01 มก./ล. โดยจุดที่ 1- 4 สารหนูไม่เกินค่ามาตรฐาน (มาตรฐานไม่เกินกว่า 0.01 มก./ล.) และจุดที่ 5. บ้านสบเมย ต.แม่สามแลบ ฝั่งแม่น้ำเมย ตรวจไม่พบสารหนู และยังมีการตรวจเพิ่มเติมอีก 5 จุด จะนำผลการตรวจมาแจ้งให้ทราบอีกครั้ง
ทั้งนี้ จากการสอบถาม นายก อบต. แม่สามแลบ กรณีการตรวจวัดสารปนเปื้อนในแม่น้ำสาละวิน จากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ที่ได้ดำเนินการตรวจวัดเมื่อช่วงเดือนกันยายน 2568 จำนวน 3 จุด เปรียบเทียบกับการสำรวจและตรวจวัดสารหนูเบื้องต้นในวันที่ 5 พฤศจิกายน 2568 โดย สคพ.1 พบว่า สภาพแวดล้อมของลำน้ำสาละวินมีความแตกต่างกัน คือ ช่วงเดือนกันยายนมีน้ำหลาก ปริมาณน้ำมาก สีของน้ำเป็นสีน้ำตาลเข้ม ไหลเชี่ยวแรง และมีน้ำจากลำน้ำสาขาไหลลงสู่แม่น้ำสาละวินในปริมาณมาก แต่จากการสำรวจในวันที่ 5 พฤศจิกายน พบว่า ปริมาณน้ำลดลงและสีของน้ำในลำน้ำเป็นสีน้ำตาลอ่อน ทั้งนี้ คพ. จะกำหนดจุดพร้อมเก็บตัวอย่างคุณภาพน้ำและตะกอนดินส่งตรวจในห้องปฏิบัติการ เพื่อตรวจสารหนูและโลหะหนักอื่นๆ ตามหลักวิชาการต่อไป
“ในการตรวจสารปนเปื้อนในปลา ประมงจังหวัดแม่ฮ่องสอนได้ทำการเก็บตัวอย่างปลา 5 ชนิด ได้แก่ ปลากดคัง ปลากดหัวเสียม ปลาแค้ ปลาหมู ปลาเนื้ออ่อน (ปลาตาโมง) โดยประมงจังหวัดมีแผนดำเนินการตรวจสอบอย่างต่อเนื่องเพื่อเฝ้าระวังและแจ้งเตือนประชาชน ส่วนพืชเกษตร ชาวบ้านจะเน้นเพาะปลูกประเภทพืชระยะสั้น/พืชล้มลุก เนื่องจากจะทำการเพาะปลูกในช่วงน้ำในแม่น้ำสาละวินลดลง หน่วยงานกระทรวงเกษตรจะตรวจการปนเปื้อนในพืชเกษตร และจะแจ้งประชาสัมพันธ์ต่อไป” นายสุรินทร์ กล่าว
ขณะที่ สมพร เพ็งค่ำ นักวิจัยอิสระและผู้อำนวยการสถาบันพัฒนาระบบประเมินผลกระทบทางสุขภาพโดยชุมชน ( Community Health Impact Assessment Platform หรือCHIA Platform) กล่าวว่าการเผยแพร่ข้อมูลของ คพ.โดยใช้ผลตรวจจากชุดตรวจภาคสนาม หรือ test kit ซึ่งเป็นการประเมินเบื้องต้น ยิ่งทำให้เกิดความสับสนกับชาวบ้าน เพราะจริงๆแล้ว เมื่อมีการตรวจพบว่ามีสารหนูปนเปื้อนในแม่น้ำสาละวิน ก็ควรรอผลตรวจจากห้องปฎิบัติการให้ชัดเจนก่อน จึงค่อยประกาศผลที่เชื่อถือได้
“เท่าที่ทำวิจัยเกี่ยวกับ test kit พบว่าแต่ละยี่ห้อมีความคลาดเคลื่อนที่แตกต่างกันไป แต่ส่วนใหญ่ผลของ test kit จะต่ำกว่าผลตรวจในห้องปฎิบัติการ ซึ่งจากค่าที่พบสารหนู 0.01 มล./ล. ใน 2 จุดของแม่น้ำสาละวินซึ่งเป็นค่าปริ่มๆ คือเท่ากันพอดีกับค่ามาตรฐาน โดยทั่วไปเมื่อไปตรวจในห้องปฎิบัติการจะได้ค่าที่สูงกว่า 0.01 มล./ล.”นักวิจัยอิสระ กล่าว
สมพรกล่าวว่า การที่ คพ.รีบออกมาเปิดเผยผล test kit โดยระบุว่า ผลการตรวจพบสารหนูไม่เกินมาตรฐานทำให้ชาวบ้านเกิดการเข้าใจผิดคิดว่าแม่น้ำสาละวินไม่ปนเปื้อน และไม่ระมัดระวัง ทำให้เกิดความเสี่ยงต่อสุขภาพได้โดยเฉพาะหากภายหลังตรวจพบว่าผลจากห้องปฎิบัติการพบสารโลหะหนักเกินค่ามาตรฐาน“ค่าสารหนู 0.01 ถือว่าน่าเป็นห่วง และทางการควรเร่งเตือนชาวบ้านให้ระมัดระวัง ทั้งน้ำอุปโภคบริโภค รวมทั้งน้ำจากแม่น้ำที่ใช้ในการเกษตร หรืออาหารจากแม่น้ำ เราควรระวังไว้ก่อน เพราะเป็นช่วงที่เรากำลังตรวจสารปนเปื้อน การประกาศว่าไม่เกิน ทำให้ชาวบ้านเชื่อข้อมูลข่าวสารราชการเป็นหลักอยู่แล้ว โดยเฉพาะชาวบ้านอยู่ห่างไกล ยิ่งชาวบ้านเป็นกลุ่มชาติพันธ์ การสื่อสารของพวกเขายิ่งยากลำบาก”สมพร กล่าว
“ค่าสารหนู 0.01 ถือว่าน่าเป็นห่วง และทางการควรเร่งเตือนชาวบ้านให้ระมัดระวัง ทั้งน้ำอุปโภคบริโภค รวมทั้งน้ำจากแม่น้ำที่ใช้ในการเกษตร หรืออาหารจากแม่น้ำ เราควรระวังไว้ก่อน เพราะเป็นช่วงที่เรากำลังตรวจสารปนเปื้อน การประกาศว่าไม่เกิน ทำให้ชาวบ้านเชื่อข้อมูลข่าวสารราชการเป็นหลักอยู่แล้ว โดยเฉพาะชาวบ้านอยู่ห่างไกล ยิ่งชาวบ้านเป็นกลุ่มชาติพันธ์ การสื่อสารของพวกเขายิ่งยากลำบาก”สมพร กล่าว
