เมื่อวันที่ 11 มกราคม 2558 กลุ่มรักษ์เชียงของและเครือข่ายอนุรักษ์วัฒนธรรมและทรัพยากรธรรมชาติลุ่มน้ำโขง-ล้านนา ได้ออกรายงานสถานการณ์แม่น้ำโขง โดยระบุถึงความผิดปกติล่าสุดในแม่น้ำโขงพร้อมทั้งเปิดเผยภาพถ่ายการระเบิดแก่งเพื่อขุดลอกแม่น้ำโขงในทางใต้ของมณฑลยูนาน ประเทศจีน
ในรายงานดังกล่าวระบุว่า แม่น้ำโขงบริเวณพรมแดนลาว-ไทย ในอ.เชียงของ จ.เชียงราย โดยธรรมชาติจะเริ่มลดระดับในเดือนตุลาคม และใสสะอาดในเดือนธันวาคม ต้นไคร้น้ำ ก้อนหินผาโผล่พ้นน้ำ ไก หรือสาหร่ายแม่น้ำโขงเริ่มออกให้เก็บนำมาเป็นอาหารและนำมาขาย ปลายปีที่ผ่านมา (2557) ระหว่างวันที่ 25- 31ธันวาคม ไกที่เชียงของเริ่มออก โดยเฉพาะบริเวณดอนกูดหน้าวัดหาดไคร้ เริ่มมีกลุ่มแม่หญิงมาเก็บไกเพื่อบริโภคและนำมาขายในตลาด ราคากำมือละ 20 บาท ราคาสูงกว่าทุกปีที่ผ่านมาที่มีราคาเพียงกำละ 10 บาท สาเหตุที่ราคาสูงขึ้นเนื่องจากปีก่อน (2556) ระดับน้ำในแม่น้ำโขงไม่ปกติ ไม่สามารถหาไกในแม่น้ำโขงได้
ต้นเดือนมกราคม 2558 ระดับน้ำลดลง เริ่มมีการเก็บไกขายตามท้องตลาดในอำเภอเชียงของ แต่ในวันที่ 5 มกราคม 2558 แม่น้ำโขงลดระดับลงอย่างเห็นได้ชัด และเกิดสิ่งผิดปกติ คือน้ำกลับมีสีขุ่นข้นเหมือนกับฝนตกต้นฤดูฝน
นายสมหวัง พรหมมินทร์ พรานปลาบ้านวัดหลวง อายุ 39 ปี กล่าวว่า “วันก่อน (4 มกราคม 2558) ผานางที่ท่าเรือวัดหลวง ยังจมอยู่ใต้น้ำ แต่วันนี้ผานางกลับโผล่พ้นน้ำ วันนี้น้ำแห้งลง เกือบ 30 เซนติเมตร น้ำแห้งลงเร็วมากแต่มีสีขุ่นเหมือนกับฝนตก ทั้งที่ยังไม่มีฝน”
ในรายงานสถานการณ์ยังระบุว่า แม่น้ำโขงเริ่มลดระดับลงอย่างรวดเร็ว น้ำมีสีขุ่นข้นแดง ซึ่งทางกลุ่มรักษ์เชียงของได้ลงพื้นที่สำรวจพบว่ามีปลาพันธุ์ต่างๆ อพยพขึ้น โดยไม่เคยปรากฎมาก่อน โดยนายพงศกร ไทยใหม่ คนหาปลาบ้านหัวเวียง อายุ 24 ปี กล่าวว่า “ไม่น่าเชื่อว่าเดือนมกราคม ปลาจะเข้าฝั่ง ปกติต้องเป็นต้นฤดูฝน เมื่อหัวค่ำ ( 5 มกราคม 2558) ผมทอดแหให้เวลาครึ่งชั่วโมง ทอดแหได้ปลา เกือบสามกิโลกรัม น้ำขุ่นทำให้ปลาอพยพ”
นอกจากนี้ในการลงพื้นที่สำรวจแม่น้ำโขง ยังพบว่าแม่น้ำโขงมีสีขุ่นข้นผิดปกติในช่วงต้นเดือนมกราคม สร้างความเดือนร้อนให้กลุ่มแม่หญิง ที่มีรายได้จากการเก็บไก วันละ 300 – 1,000 บาท แต่น้ำโขงที่ขุ่นทำให้ไก หลุดจากก้อนหิน แสงแดดไม่สามารถส่องถึงใต้ท้องน้ำ แต่คนหาปลาจับปลาได้จำนวนมากผิดปกติ และเชื่อว่าปลาแตกตื่นจากความผิดปกติของน้ำ เนื่องจากโดยวัฏจักรฤดูกาลแม่น้ำโขงในช่วงตุลามคม-เมษายนระดับน้ำจะแห้งลงและใส เป็นช่วงที่จับปลาได้น้อย
นายเสาร์ ระวังศรี พรานปลาแม่น้ำโขง วัย 80 ปี กล่าวว่า“ผมหาปลาแม่น้ำโขงมาตั้งแต่อายุ 24 ปี แต่สองวันนี้แปลก น้ำลด แต่มีสีขุ่นในหน้าแล้ง เกิดมาพึ่งเคยเห็น ปลาสับสนน้ำต่างพากันแตกตื่นหนีเข้าฝั่ง หน้านี้ปกติหาปลาไม่ค่อยได้ ไม่รู้ว่าเกิดอะไรขึ้นกับแม่น้ำของ”
ในรายงานยังระบุว่า จากการตรวจสอบข้อมูล พบว่ามีรายงานว่าเขื่อนจิงหง ที่เชียงรุ้ง สิบสองปันนา ได้ลดปริมาณการปล่อยน้ำจากเขื่อน และมีรายงานจากคนเรือที่เดินเรือระหว่างท่าเรือกวนเหลย ในมณฑลยูนนาน-ท่าเรือเชียงแสน จ.เชียงราย ระบุว่าต้นเดือนมกราคม มีการระเบิดแก่งและขุดลอกลำน้ำโขงบริเวณเมืองกวนเหลย ซึ่งอาจเป็นสาเหตุหลักของเหตุการณ์น้ำขุ่นข้นผิดฤดูกาล ซึ่งสอดคล้องกับข่าวจากสำนักข่าวซินหัว ที่ระบุว่ารัฐบาลจีนจะสนับสนุนบประมาณ 100 ล้านหยวน ให้ดำเนินการโครงการปรับปรุงร่องน้ำเพื่อการเดินเรือพาณิชย์ในแม่น้ำล้านช้าง-แม่น้ำโขง (หรือ โครงการระเบิดแก่งแม่น้ำโขง) ในระยะที่ 2
โครงการระเบิดแก่งแม่น้ำโขง ซึ่งเกิดจากข้อตกลงการเดินพาณิชย์ ที่ลงนามโดย 4 ประเทศลุ่มน้ำโขงตอนบน (จีน พม่า ลาว ไทย) เมื่อปี 2543 ซึ่งเปิดให้มีการเดินเรือระหว่างท่าเรือซือเหมา ผ่านลงมายังพรมแดนพม่า-ลาว พรมแดนลาว-ไทย และสิ้นสุดที่หลวงพระบาง โดยมีแผนปรับปรุงร่องน้ำ 3 ระยะ ระยะแรก ปรับปรุงร่องน้ำเพื่อให้เดินเรือได้ไม่น้อยกว่า 100 ตัน DWT ระยะที่สอง ปรับปรุงร่องน้ำเพื่อให้เดินเรือได้ไม่น้อยกว่า 300 ตัน DWT และระยะที่ 3 ปรับปรุงร่องน้ำเพื่อให้เดินเรือได้ไม่น้อยกว่า 500 ตัน DWT ซึ่งจวบจนปัจจุบันเป็นการปรับปรุงร่องน้ำระยะแรกเท่านั้น
กลุ่มรักษ์เชียงของเห็นว่าสถานการณ์ที่เกิดขึ้น ทำให้เกิดความกังวลว่าขณะนี้อาจมีการดำเนินการปรับปรุงร่องน้ำเพิ่มเติมโดยไม่แจ้งประเทศสมาชิกที่อยู่ท้ายน้ำ และเมื่อเกิดความเปลี่ยนแปลงต่อระบบนิเวศแม่น้ำโขง ย่อมส่งผลกระทบต่อพันธุ์ปลา ไก การปลูกพืชเกษตรริมโขง แหล่งน้ำประปา การเดินเรือ และส่งผลกระทบต่อประชาชนที่อาศัยอยู่ริมแม่น้ำโขงอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้
————–
