การเนรเทศนักอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมสัญชาติสเปน เป็นการเดินหมากที่ท้าทายอีกครั้งหนึ่งของผู้นำกัมพูชาอย่างฮุนเซน ซึ่งเจ้าตัวก็คงคาดไม่ถึง เพราะการหลุดปากว่าจะ “ถล่มด้วยจรวด” หากชาวลุ่มน้ำอาเร็งต้องการแบ่งแยกดินแดนด้วยการคัดค้านโครงการต่างๆ ที่รัฐบาลมีแผนก่อสร้างลุ่มน้ำ หลังจากที่รัฐบาลไม่ต่อวีซ่านายอเล็กซ์ นักอนุรักษ์ที่ทำงานในกัมพูชามายาวนานถึง 12 ปี จนฮุนเซนโดนถล่มอย่างหนัก ทั้งด้วยการที่ประชาชนในพนมเปญนับพันแห่ไปประท้วงที่สนามบินพนมเปญในวันที่อเล็กซ์ถูกเชิญขึ้นเครื่องออกนอกประเทศ หรือกระแสในโซเชียลมีเดียโดยเฉพาะเฟสบุคที่ออกมาถล่มสมเด็จฮุนเซ็นอย่างสาดเสียเทเสีย จนรัฐบาลต้องปิดหน้าเว็บไซต์ข่าวดังกล่าวของหนังสือพิมพ์พนมเปญโพสต์
ลุ่มน้ำอาเร็งอยู่ในเขตจังหวัดเกาะกง เป็นผืนป่าดิบผืนสุดท้ายของกัมพูชาที่ยังคงถูกรบกวนน้อยมากและเป็นส่วนหนึ่งของป่าอนุรักษ์เทือกเขาคะดามอม (ความหมายว่าเทือกเขากระวาน) หรือเทือกเขาบรรทัดที่เชื่อมมาสู่จังหวัดตราดและภาคตะวันออกของไทย งานศึกษาระบุว่าป่าแห่งนี้มีความอุดมสมบูรณ์ เป็นเส้นทางอพยพสำคัญของช้างป่าแถบนี้ และเป็นถิ่นอาศัยของสัตว์ป่าหลายชนิด
แผนพัฒนาไฟฟ้าแห่งชาติกัมพูชาฉบับปี 2007 วางแผนสร้างเขื่อนเพื่อผลิตไฟฟ้าหลายแห่งจากแม่น้ำต่างๆ แต่ไม่มีโครงการเขื่อนบนแม่น้ำอาเร็ง อย่างไรก็ตามเริ่มเห็นความเคลื่อนไหวของโครงการที่ล้วนเกี่ยวพันกับทุนจีน เริ่มจากบริษัท China Southern Power Grid ที่ลงนามเอ็มโอยูกับรัฐบาลกัมพูชาเพื่อพัฒนาเขื่อนแม่น้ำอาเร็งเมื่อปี 2006 ด้วยกำลังผลิตติดตั้ง 108 เมกกะวัตต์ แต่จากนั้นบริษัทก็ถอนตัวออกไป และบริษัทใหม่ที่เข้ามาคือ China Guodian Corporation ที่เข้ามาทำการศึกษาความเป็นไปได้ของเขื่อนจนแล้วเสร็จในปี 2012 และพบว่าโครงการดังกล่าวไม่คุ้มทุน จึงถอนตัวออกไปอีกเป็นรายที่สอง บริษัทจีนล่าสุดที่เข้ามาคือบริษัท Sinohydro (หนึ่งในบริษัทสร้างเขื่อนยักษ์ใหญ่ของโลก) ซึ่งดูจะจริงจังและเริ่มเตรียมการก่อสร้างในปีที่แล้ว (2014) แต่กลับถูกชาวบ้านปิดถนนห้ามเข้าในพื้นที่ จนเกิดความตึงเครียดและเผชิญหน้าระหว่างชาวบ้านกับเจ้าหน้าที่รัฐ
อเล็กซ์และเครือข่ายชาวบ้านพยายามใช้ความอุดมสมบูรณ์ของป่าและแม่น้ำเสนอเป็นทางเลือกให้สังคม โดยมีการทำทัวร์ท่องเที่ยวเชิงนิเวศ และเสนอให้ยกระดับผืนป่าแห่งนี้เป็นมรดกโลก แทนที่จะทำลายด้วยการสร้างเขื่อนและการทำไม้เถื่อน
ทั้งนี้เป็นที่ทราบกันดีว่าในหลายพื้นที่ป่าของกัมพูชาแทบจะไม่เหลือความเป็นป่าอยู่แล้ว เนื่องจากรัฐบาลฮุนเซน ได้ให้สัมปทานกับนักลงทุนต่างชาติโดยเฉพาะจีนและเวียดนาม ซึ่งมักพ่วงหรือแอบแฝงมากับโครงการพัฒนาขนาดใหญ่ เช่น การตัดถนนซุปเปอร์ไฮเวย์ การสร้างเขื่อน ซึ่งมีเสียงวิพากษ์วิจารณ์กันมากว่ามีนักการเมืองในซีกรัฐบาลได้ประโยชน์จากการสัมปทานโครงการเหล่านี้
สถานการณ์ในป่าลุ่มน้ำอาเร็งก็เช่นเดียวกัน อเล็กซ์และชาวบ้านพยายามร่วมกันปกป้องมาโดยตลอด ทำให้กลายเป็นก้างชิ้นใหญ่ที่ทำให้ผู้มีอำนาจในกัมพูชาไม่สามารถกลืนกินได้สะดวกเหมือนหลายพื้นที่
ในที่สุดจึงนำมาสู่การยุติวีซ่าให้แก่นายอเล็กซ์ ซึ่งถือเป็นแกนนำสำคัญของขบวนการอนุรักษ์ทั้งในพื้นที่และในหมู่ชนชั้นกลางกัมพูชา ซึ่งรู้จักงานของเขาผ่านเฟสบุคขององค์กร Mother Nature Cambodia ที่มียอดไลค์ถึง 1.3 แสน
หลังจากอเล็กถูกส่งออกนอกประเทศ มีกระแสความไม่พอใจจำนวนมากเกิดขึ้นในกัมพูชา โดยเฉพาะในพนมเปญ จนฮุนเซนต้องออกมายอมประกาศว่าจะไม่มีการตัดสินใจในโครงการเขื่อนแห่งนี้จนกว่าจะมีการเลือกตั้งครั้งหน้าในปี 2018
——–
ข่าวที่เกี่ยวข้อง
- ทางการกัมพูชาปฏิเสธต่อวีซ่าให้นักอนุรักษ์ชาวสเปน แกนนำต่อต้านการสร้างเขื่อนในเกาะกง เอ็นจีโอร่วมล่ารายชื่อเคลื่อนไหวค้าน
- ทางการเขมรจับกุมนักอนุรักษ์ด้านสิ่งแวดล้อมชาวสเปนหลังปฏิเสธไม่ต่อวีซ่า ฮุนเซ็นเตือนเอ็นจีโอไม่ให้ออกมาประท้วง
- อเล็กซ์ นักอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมต่อต้านเขื่อนอาเร็งลั่นจะกลับมาใหม่ หลังถูกทางการกัมพูชาขับออกนอกประเทศ ฮุนเซ็นหลุดปาก ท้าพื้นที่สร้างเขื่อนแยกดินแดน ขู่ยิงจรวดถล่ม
——–
