จากการลงพื้นที่ประเทศพม่า ระหว่างวันที่ 13-21 มกราคมที่ผ่านมา ทีมงานอันประกอบไปด้วยคน 4 ชาติพันธุ์ ได้แก่ เอ็นจีโอ-สื่อ-ตัวแทนภาคประชาสังคมไทย ตัวแทนภาคประชาสังคมคะฉิ่น มอญ และกะเหรี่ยง มีโอกาสถ่ายทอดข้อมูลวิชาการ ข้อมูลในพื้นที่ที่จะได้รับผลกระทบจากการสร้างเขื่อนบนแม่น้ำสาละวิน ให้คณะผู้สื่อข่าวสายสิ่งแวดล้อมหลายสำนักประจำเมืองย่างกุ้งรับทราบ
แม้ผู้สื่อข่าวพม่าจะทราบว่ารัฐบาลมีโครงการสร้างเขื่อนหลายแห่งกั้นแม่น้ำสาละวิน แต่พวกเขายังขาดข้อมูลรายละเอียด ไม่ว่าจะเป็นข้อมูลทางวิชาการ หรือข้อมูลในพื้นที่ที่ได้รับผลกระทบ ได้แก่ เมืองพะอัน เมืองหลวงของรัฐกะเหรี่ยง และเมืองเมาะลำไย เมืองหลวงของรัฐมอญ
ผู้สื่อข่าวใช้เวลาพูดคุยกับตัวแทนภาคประชาสังคมกะเหรี่ยง คะฉิ่น และมอญ ถึงรายละเอียดการลงพื้นที่ทั้ง 2 เมืองเป็นเวลานาน นั่นสะท้อนให้เห็นความสนใจต่อเรื่องเขื่อนสาละวิน และคงไม่มีอะไรดีไปกว่าคุยกับตัวแทนผู้ได้รับผลกระทบโดยตรงซึ่งศึกษาเรื่องผลกระทบของเขื่อนต่อสิ่งแวดล้อม สุขภาวะ และวิถีชีวิตคนท้ายน้ำมานานหลายปี
ยกตัวอย่างผลการศึกษาขององค์กรเยาวชนก้าวหน้ามอญเรื่อง “เขื่อนสาละวิน ภัยคุกคามต่อชุมชนท้ายน้ำในพม่า” ระบุผลกระทบด้านลบว่า “ถ้ามีการสร้างเขื่อนเหนือน้ำ อาจทำให้เกิดความเปลี่ยนแปลงของระบบน้ำที่บอบบาง คุณภาพน้ำแย่ลง ระดับน้ำแปรปรวน อาจส่งผลกระทบด้านสังคมและสิ่งแวดล้อมที่ทำลายวิถีชีวิตของคนมากมาย เกิดการสูญเสียอาชีพประมง เกิดการอพยพ เพราะปลาลดลง”
กล่าวสำหรับผู้อยู่เบื้องหลังความสำเร็จครั้งนี้คือ ดร.จอ ตู (Kyaw Thu) ผู้อำนวยการองค์กรสนับสนุนภาคประชาสังคมพม่า เขาช่วยประสานงานให้ทีมงานไทยพบปะเอ็นจีโอ สื่อ และตัวแทนชาติพันธุ์ต่างๆ ในพม่าที่เมืองย่างกุ้ง ดร.จอ ตู ยังเอ่ยชมเอ็นจีโอไทยว่า ทำได้ค่อนข้างดีในการสนับสนุนชาติพันธุ์ต่างๆ ในพม่า ส่งผลให้ขบวนการประชาธิปไตยที่นี่ก้าวหน้ามีอนาคต
ปัจจุบันมีเอ็นจีโอหลายกลุ่มทำงานด้านพม่า เช่น องค์กรแม่น้ำนานาชาติ-IR ,เสมสิกขาลัย เป็นต้น หัวใจขององค์กรต่างๆ คือลงเก็บข้อมูลเชิงลึกในพื้นที่ สร้างเครือข่ายเพื่อเชื่อมโยงข้อมูลความรู้ให้แก่กัน เป็นตัวกลางเชื่อมโยงตัวแทนภาคประชาสังคม สื่อ นักการเมือง ฯลฯ ในประเทศเพื่อนบ้าน มาพบปะแลกเปลี่ยนความคิดเห็น และส่งต่อข้อมูลข่าวสารสู่สาธารณะ เป็นต้น
เราคงคาดหวังผลเชิงบวกได้ไม่รวดเร็วนัก เพราะข้อจำกัดด้านการปกครองของแต่ละประเทศ แต่อย่างน้อยมันช่วยหนุนเสริมตัวแทนชาติพันธุ์ต่างๆ และประชาชนทำหน้าที่ปกป้องทรัพยากรธรรมชาติ สุขภาวะ และวิถีชีวิตของตน ยังมีอีกหลายเรื่องจากการลงพื้นที่ครั้งนี้ที่จะนำมารายงานต่อไป
โดย ภาคภูมิ ป้องภัย
คอลัมน์ โลกนี้มีรากหญ้า วันที่ 28 มกราคม พ.ศ. 2557 ปีที่ 37 ฉบับที่ 13106 มติชนรายวัน
