เครียด-ซึมเศร้า ผลกระทบรุมเร้าชาวแม่สาย

ผศ.ดร.เสถียร ฉันทะ
คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย 

ทุกครั้งที่เมฆทะมึนตั้งเค้า ทุกคราวที่กรมอุตุฯ ประกาศเตือนเรื่องฝนตกหนัก และยามเมื่อ cell broadcast ดังเตือนในมือถือนั่นคือห้วงเวลาของความวิตกกังวลของคนแม่สายในพื้นที่ลุ่มต่ำริมแม่น้ำสาย

นับแต่เมื่อคราวน้ำท่วมใหญ่ที่ผ่านพื้นที่ติดแม่น้ำสายกลายเป็นพื้นที่เสี่ยงภัยพิบัติจากน้ำท่วมมากที่สุดแห่งหนึ่ง การที่คนในชุมชนต้องเผชิญกับสถานการณ์ที่ไม่อาจคาดเดาได้จากภัยน้ำท่วมที่อาจจะเกิดขึ้นได้ทุกเมื่อในช่วงหน้าฝนทำให้คนจำนวนไม่น้อยตกอยู่ในสภาพของความทุกข์ที่ไม่อาจจะปฏิเสธและหลีกหนีได้โดยเฉพาะคนยากคนจนที่มีบ้านที่อาศัยอยู่ที่นี่เป็นแหล่งอาศัยสุดท้าย พวกเขาไม่สามารถจะย้ายออกไปอยู่ที่อื่นได้เนื่องจากความจน

เดือนมิถุนายน-สิงหาคม 2568 ที่ผ่านผมได้รับการสนับสนุนทุนในการดำเนินงานจากมูลนิธิเพื่อนพึ่ง (ภาฯ) ยามยาก สภากาชาดไทย ลงพื้นที่พูดคุยกับชาวบ้านและประเมินผลกระทบสุขภาพ ผลกระทบสุขภาพจิตและภาวะซึมเศร้าโดยใช้แบบประเมินของกรมสุขภาพจิตมาประยุกต์เป็นเครื่องมือในการเก็บข้อมูลของชาวบ้านในพื้นที่ชุมชนริมแม่น้ำสายแห่งหนึ่งจำนวน 150 หลังคาเรือน โดยการสอบถามตามแบบสอบถามและแบบประเมินดังกล่าวจากข้อมูลพื้นฐานส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง ร้อยละ 54.00 อายุมากกว่า 60 ปีขึ้นไป และร้อยละ 26.00 อายุเฉลี่ย  47 ปี ระดับการศึกษาสูงสุดประถมศึกษา(ร้อยละ 35.33) ส่วนใหญ่ประกอบอาชีพค้าขาย/กิจการส่วนตัว ร้อยละ 34.00

สำหรับประสบการณ์การประสบภัยพิบัติน้ำท่วมนั้น พบว่าความถี่ของเหตุการณ์อุทกภัยในชุมชนเกิดขึ้นปีเว้นปี  ร้อยละ 96.00  และระยะเวลาที่ประสบอุทกภัยโดยเฉลี่ย 1-2 สัปดาห์ ร้อยละ 95.33

จากแบบประเมินผลกระทบทางสุขภาพพบว่าชาวบ้านได้รับผลกระทบทางสุขภาพกายคือการบาดเจ็บ การเจ็บป่วยหรืออุบัติเหตุที่เกิดขึ้นในขณะน้ำท่วมในระดับรุนแรงมากร้อยละ 66.00 รองลงมาระดับเล็กน้อยร้อยละ 24.00

ส่วนผลกระทบทางสุขภาพจิต อาทิ มีอาการตึงเครียด ไม่มีความสุข/ไม่ร่าเริง กังวล/หวาดเสียว/เกรงว่าเหตุการณ์รุนแรงจะเกิดขึ้น คิดถึงเหตุการณ์หรือภาพเหตุการณ์ผุดขึ้นมาซ้ำๆทั้งตื่นและหลับ (ฝันถึง) วิตกกังวลคิดวนเวียนซ้ำๆเรื่องเดิม เมื่อยล้า ปวดเมื่อยตามส่วนต่างๆของร่างกายอ่อนเพลีย ไม่มีเรี่ยวแรงนั้นพบว่าได้รับผลกระทบในระดับมากร้อยละ 94.00

ขณะที่ผลกระทบดังกล่าวทำให้เกิดภาวะซึมเศร้าตามมาในระดับที่รุนแรงถึงร้อยละ 54.00

ข้อมูลดังกล่าวสะท้อนให้เห็นถึงผลกระทบที่เกิดขึ้นต่อสุขภาพของประชาชนในพื้นที่ลุ่มต่ำริมแม่น้ำสายในช่วงเวลาที่ผ่านมานับแต่เกิดการเผชิญกับน้ำท่วมอย่างรุนแรงครั้งแรกมาจนถึงปัจจุบัน สิ่งสำคัญของข้อมูลนี้คือ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องควรจะมีมาตรการและแนวทางในการดำเนินการฟื้นฟู เยียวยาบาดแผลในใจของประชาชนที่ได้รับผลกระทบได้อย่างไร ? รัฐมีการดำเนินการอะไรและอย่างไรบ้าง? นั่นคือคำถามที่ทิ้งไว้สำหรับรัฐที่ต้องพิจารณาต่อไป

———-